Prywatyzując Polskę

O transformacji na przykładzie prywatyzacji.

Elizabeth Dunn spędziła 16 miesięcy w prywatyzowanych przez Gerbera zakładach Alima (1995-97) i na podstawie dokonanych tam obserwacji stworzyła socjologiczne studium przypadku.

Jest to studium szczególne – opowiada o tym, jak transformowano ludzi. A raczej – jak pewne kategorie z góry określono jako te, które do transformacji się nie nadają, owe „homo sovietucusy”, które z definicji nie mogą być elastyczne, innowacyjne itp., niezależnie od tego, jak faktycznie wykonują swoją pracę. W tym konkretnym przypadku są to robotnicy. Autorka pokazuje, że ich zakres odpowiedzialności, inicjatywy, kompetencji, od której zależała ciągłość produkcji, nie miał znaczenia dla ich oceny, a co za tym idzie, nie przekładał się na zarobki.

Jest to również opowieść o tym, jak owa grupa próbowała przedefiniować sytuację, aby się bronić, nie kwestionując przy tym nowego porządku.

Jest w tej książce cytat, który mnie uderzył, autorstwa znanego socjologa Piotra Sztompki: „Terminy ‘mentalność socjalistyczna’, ‘duch socjalistyczny’ i ‘homo sovieticus’ odnoszą się do specyficznego syndromu osobowościowego, który jest bardzo odporny na zmianę, nawet w nowych warunkach postkomunistycznych. Na syndrom ten składają się: bierność, unikanie odpowiedzialności, przedłużająca się infantylność, innowacyjność dostosowawcza, bezinteresowna zawiść, prymitywny egalitaryzm… Jest oczywistym, ...