Toń

Poniosła mnie otchłań „Toni”, wciągnęła, zassała i przepadły godziny, a znajdując w książce Ishbel Szatrawskiej dziesiątki znaczeń i wątków nie potrafię w kilku instagramowych słowach oddać w pełni mojego zachwytu nad nią (książką przede wszystkim, a zatem i Autorką poniekąd).

Bo to nie tylko opowieść rodzinna,
historyczna, gdzie wczoraj miesza się z dzisiaj, tak jak mieszają się ludzkie
języki i sami ludzie, którzy wykorzenieni, wydarci ze swych źródeł, meandrują
przez powojenne krainy. Polska, Prusy, Litwa - to tylko nazwy, a one przestają
mieć znaczenie. To powieść o sile i przetrwaniu, o miłości (oczywiście, ale jak
pięknie opowiedzianej!), przywiązaniu i miłości (znowu) do ulicy i polnej
drogi, wsi i miasta, ojczyzny wreszcie (ale bez patosu i egzaltacji). Świetnie
poprowadzone wątki głównych bohaterek (a jest ich kilka) i bohaterów – rzecz
jasna, ale spójrzcie tylko na wykwitnie wymalowane chłopsko-mieszczańskie tło!
Ile tu niezgody na przemoc i głupią
nienawiść, ile pochwał dla piękna nieba, ziemi i wody. I można, owszem, czepiać
się jakiś klisz (komuś nie podobał się „oklepany” wątek z umierającym koniem) i
pewnych dłużyzn; ja się będę czepiać zmiany optyki w połowie książki, ale to
wszystko banał. Wolę szukać literacko-emocjonalnych perełek, jak chociażby
monologu rozczarowanej uczelnianymi układami Alicji, wolę pamiętać zachwyty
Wolfa nad „Nożem w wodzie” i kibicią Jolanty Umeckiej oraz tajemn...

Od kiedy rynek literacki zalewa nieprzerwanie fala literatury pseudo wojennej zdecydowałam, że szkoda mi czasu na poszukiwania i segregowanie. Od tatuażystów, zegarmistrzów, psów, czy kochanek komendanta - wybór ogromny, choć już same tytuły brzmią ostrzegawczo. Do tego dodamy dobry marketing i książka przewija się wśród tysięcy postów.
Dlaczego zatem zdecydowałam się na Toń? Sukces poprzedniej książki tej autorki stanowił główną zachętę.

Prusy Wschodnie to rejon niezwykle rzadko uczęszczany przeze mnie nie tylko turystycznie, ale i literacko. To tu przeplatają się losy Polaków, Litwinów i Niemców. Opowiedziana w formie sagi rodzinnej wielopokoleniowa historia dotyka poczucia tożsamości narodowej, kryzysu migracyjnego, pokazuje niezłomne i silne kobiety, które podnosiły głowę mimo zaznanej przemocy. Choć nie jestem zwolenniczką przeplatanych form czasowych współczesności i II giej wojny światowej to tutaj wybrany przez autorkę sposób przedstawienia wydarzeń był wręcz idealny. Czuje, że nikt inny nie opowiedziałby tej historii w sposób tak porywający, zgrabny i nieprzegadany.
Te sugestywne, sensualne opisy przyrody idealnie utrwalały chwilę, podkreślały jej ulotność.

Chylę się pod ciężarem tej historii, bo tytułowa Toń porwała mnie w swoje odmęty. Trochę żal, że o tak ważnych książkach nie poświęca się wystarczająco czasu w debacie kulturowej. Jestem oczarowana. Wielka to historia, podkreślająca brutalność wojny, migrację językową i bohaterów nie...