Opinia na temat książki W cieniu drzewa granatu

Tariq Ali jest reżyserem i scenarzystą, co od razu widać w sadze z dziejów islamu, jaką jest jego pięcioksiąg. W pierwszym tomie poznajemy codzienność szlacheckiego majątku z okolic Grenady, kilka lat po jej upadku w 1492 roku, w obliczu rekonkwisty i pierwszych zwiastunów religijnego terroru inkwizycji. Nie trzeba by wielu przeróbek, by adaptować tę historię na film. Zdecydowanym plusem jest możliwość spojrzenia na dzieje, które znamy tylko w podaniu naszej, chrześcijańskiej kultury, z islamskiego punktu widzenia. Autor umiejętnie zawiązuje akcję i potrafi obudzić sympatię dla swych bohaterów. Nie przypisuje wszystkich złych cech jedynie chrześcijanom, widząc też zło i błędy w islamskich szeregach. Jednemu z bohaterów, muzułmaninowi, wkłada w usta dość krytyczną ocenę dziejów islamu: "Zawsze mieliśmy tendencję do obarczania innych odpowiedzialnością za nasze niepowodzenia, ale trzeba przyznać, że sami doprowadziliśmy do katastrofy. Sukces przyszedł nam zbyt łatwo, ale nie zdołaliśmy go unieść. Śmierć przerwała prorokowi jego dzieło, nim zdołał utrwalić jego porządek. jego następcy zaś byli zbyt zajęci mordowaniem się nawzajem i walką o klanowe wpływy. Zamiast przyswajać sobie najistotniejsze cechy podbijanych ludów, woleliśmy wprowadzać własne zasady. (...) Życie wielu muzułmanów zostało złożone w daremnej ofierze, czyniąc zadość naszej rycerskiej naturze".
Ali Tariq stara się też unikać czarno-białych podziałów, nawet jeśli nie zawsze mu to przekonująco wychodzi, najwyraźniej wiedząc, że są sztuczne, ponieważ życie jest mądrzejsze i bogatsze, niż wszelkie religie i ideologie. Wydaje się, że choć sam jest muzułmaninem, sympatyzuje raczej z poglądami przywoływanego na kartach powieści Abu al'Ala al Ma'arriego, filozofa-sceptyka (co nie może dziwić u redaktora lewicowej gazety), nie pochwalając ślepego dżihadu, nie mającego nic wspólnego z życiem.

Autor nie zamierza być historykiem, ale ustami swych bohaterów przywołuje historyczne postaci - arabskich naukowców, literatów i wodzów, których krótkie biografie można znaleźć zebrane na końcu tomu, podobnie jak zestawienie i wyjaśnienie arabskich nazw miejscowych. W tekście znajdziemy także przypisy tłumaczące mało znane terminy związane z arabską kulturą.

P.S. Pojawiające się opisy jadanych potraw są ciekawe, chociaż chyba ahistoryczne: pomidor w Europie opisano botanicznie w 1544 roku, również chilli przywieziono z Ameryki Południowej dopiero po wyprawach Kolumba, zjawiają się więc na stole w małej wsi Al Hudajl chyba przynajmniej o 50 lat za wcześnie...