Las Schrödingera recenzja




Małgorzata Borzeszkowska – nauczycielka historii i języka angielskiego. Pochodzi z Gdańska, mieszka w Lęborku oraz Wejherowie. Miłośniczka Kaszub i pieszych wędrówek. Wiersze pisze od ponad dwudziestu lat. Była nagradzana na wielu konkursach m.in. im. M. Stryjewskiego w Lęborku, w Turnieju Poetyckim Bieszczadzkie Dusioły, konkursach im. Anny German w Zielonej Górze, im. M. Pawlikowskiej – Jasnorzewskiej w Katowicach czy im. J. I. Kraszewskiego w Białej Podlaskiej. W 2008 roku ukazał się debiutancki tomik poezji autorki pt. U bramy” a w 2019 drugi pt. „Wpisani w pejzaż”. Za kolejny tomik wierszy „Z pogranicza ciszy i światła” Małgorzata Borzeszkowska otrzymała w 2021 roku, nagrodę w konkursie Literatury Kaszubskiej i Pomorskiej.

Las jest życiem, jest wszystkim dla Małgorzaty Borzeszkowskiej – takie przyszło do mnie pierwsze skojarzenie po przeczytaniu tomiku wierszy poetki. Czułam emocje i widziałam siłą wyobraźni las opisany przez autorkę w niezwykły sposób. Książkę zabrałam do znanego mi dobrze lasu na Mazurach, aby poczuć to wszystko o czym przeczytałam. Zaprosiłam ją na sesję zdjęciową u profesjonalnego fotografa, bo taka to książka, że chciałoby się ją docenić na wielu płaszczyznach. Pięknie wydana, z grafikami Marty Papierowskiej, ukazującymi cztery pory roku, przejmującym przytulaniem do drzewa czy młodą brzozą w doniczce, poruszyły moje najczulsze struny i wywołały wzruszenie. Szczególnie ta młoda brzoza w doniczce…

Niech mi autorka wybaczy, ale książkę zaczęłam czytać…od końca. Spadła na podłogę i otworzyła się na ostatnim wierszu. I tak zaczęłam czytać od końca, wiersz po wierszu przeszłam wszystkie leśne drogi, ścieżki i ścieżynki. Patrząc na mój mazurski las, widziałam „ruiny” drzew, które mówią stare prawdy życiowe, że z ich rozkładu rodzi się coś nowego, rodzi się nowe życie i to jest odwieczna prawda niepowstrzymania…Zapachniało mi mimo wszystko nadzieją i łatwiej było mi czytać kolejne wiersze.

U autorki drzewa mają oczy, mają uczucia, poruszają się, chodzą, patrzą na zniszczony wojną świat i sprawdzają nieśmiało, czy już mogą zazielenić spękaną ziemię… Bardzo to przejmujący obraz, czytałam wiersz po kilka razy i za każdym razem wywoływał we mnie te same emocje. Co innego widzieć życie w miejscu do tego nie przystosowanym, a co innego odbudowywać życie, podnosić się po zniszczeniu, gdzie tyle krwi spłynęło w ziemię. Może też taki odbiór, że ta wojna u naszych sąsiadów, może to, że byłam pierwszy raz w miejscu pamięci w Auschwitz – Birkenau. Widziałam las w Birkenau a w nim drzewa, które były świadkami straszliwej zbrodni. Te drzewa były świadkami. Stoją tam i patrzą na naszą pamięć. Choć jak widać, nie wszyscy pamiętają…Przejmująca też brzoza, która świadkiem nie była, ale zasadzona po wojnie, wita” dziś wielkimi ramionami jakoś dziwnie wzniesionymi do góry, wyprostowanymi wręcz…by przejść pod napisem symbolem. Ta brzoza, te drzewa były dla mnie oparciem, aby dać radę przejść po ścieżkach historii. Tak samo u Małgorzaty Borzeszkowskiej, drzewa jak dobre duchy, opiekują się tą ziemią, sprawdzają czy już można, czy to już czas dać wiarę i nadzieję ludziom…

Autorka przeciwstawia się wycinaniu drzew, lasu, który jest jej domem. A co i rusz widzimy, że „trwa rzeź”, a „las szykuje się do obrony” przed złem świata. Zasmucają „trupy drzew poukładane w zgrabne stosy”, przyszykowane do wywózki. Spod kory wypływają ostatnie soki życia…Poetka jak ten kot z eksperymentu Schrödingera jest obserwatorem, „jestem żywa i martwa jednocześnie”, przekazuje nam prawdę naszego życia…, bo żyjemy dzięki stworzeniu nas przez las…Bóg tak nas „ulepił z kory i igliwia”, „byśmy patrzyli na las, budzili na nowo… (…) wprost w stan człowieka”.

Różnymi dróżkami prowadzi nas poetka. Dobrze zna ten las, o którym pisze, czujemy, jak jest z nim zjednoczona. Maluje nam obraz lasu o każdej porze roku, ukazując niezwykłość przyrody w różnych wymiarach. Taka cisza. Niespokojna, przejmująca, gdy nie słychać własnych myśli, …, ale może ta cisza jest dobra, bo nie słychać warkotu…a może to cisza przed burzą? Autorka troszczy się o las, pokazuje nam jego bolesne, zranione miejsca. Pochyla się jak lekarz nad każdym chorym drzewem, nad wyrwanym z korzeniami „domem”, nad małą pracowitą mrówką, chcąc pomóc jej dźwigać ten las z upadku świata, naprawiać go i podnosić do chwały jaka mu się należy.

Jest tu też samotność. Czujemy ją w sobie. Samotność jak opuszczenie, kiedy już nikomu nie jesteśmy potrzebni. To jak las zimą. Dlaczego tak rzadko chodzimy do lasu zimą? On potrzebuje przytulenia, ciepła naszych rąk, spojrzeń. Las „pachnie chłodem i oczekiwaniem”, lubi być „omieciony” zainteresowaniem naszych oczu, chce, aby odkrywać go po śladach zwierząt, które znaczą dla nas pieczątki na listach bez odpowiedzi…

Zachwycają tytuły wierszy, takie dosadne i w punkt, wywołujące skojarzenia jeszcze przed przeczytaniem słów autorki. Ja za każdym razem, zanim zagłębiłam się w słowa poetki, zastanowiłam się co sam tytuł do mnie mówi. Zapisywałam sobie te myśli i czasami były one zbieżne ze słowami poetki a czasami tylko podobne. Taka zabawa, ale bardzo twórcza, bo na końcu przyszła do mnie historia, zainspirowana słowami autorki książki.

”Ale nie lubię ciszy między nami” czytamy w wierszu Milczę do drzew.

” Drzewa umierają stojąc…” - już sam tytuł boleje nad utratą, przemijaniem, odejściem… Czuć w tych słowach zranione serce, zamartwienie się. Czytając kolejne słowa, widać też zachwyt i radość w obcowaniu z żywym, leśnym światem. Autorka oprowadza nas po świecie, w którym czuje się najlepiej, który zna jak własną kieszeń. Ja czułam jej opiekuńczą rękę i szłam za nią cicho, aby nie utracić niczego, nawet widoku najmniejszej roślinki czy najcichszego śpiewu ptaków. W lesie słowa mówione są zbędne, a Małgorzata Borzeszkowska czuje ten las całą sobą i przelewa go na papier, aby wzbudzić w nas zachwyt i zastanowienie się. Dbamy o dom, by był naszą bezpieczną przystanią. Każdy z nas, dla siebie, dla rodziny. Las jest domem wszystkich, może być domem wszystkich, ale wszyscy muszą postarać się o jego bezpieczeństwo. Wiem, słowo wszyscy, zawsze, nigdy – nie istnieją, są za bardzo pojemne, ale niech każdy sam z siebie postara się dla innych i to już będzie dużo.

Może to nie będzie odkrywcze, ale wydaje mi się, że tak naprawdę słowa poetki są o relacjach, o uczuciach, o drugim człowieku. W lesie i otaczającej nas przyrodzie upatruje Małgorzata Borzeszkowska naturę człowieka. Łatwiej w nim zrozumieć siebie i innych, wytłumaczyć siebie i drugiego człowieka, ale też nazwać zło, niesprawiedliwość, niezrozumienie. Las jest też swego rodzaju ucieczką od codzienności, od problemów. W nim można się zgubić i odnaleźć. Ta poranna rosa na trawie, te pajęczyny, ten dywan liści, te wszystkie kolory i to światło jaśniejące wszystkimi kolorami barw. I ten spokojny kolor zielony…

Poetka ukazuje nam las o różnych porach dnia: rano, o zmierzchu, wieczorem i nocą, gdy gwiazdy oświetlają trakty leśne. Jest las pełen słońca, deszczu, cieni i blasków, gdzie chmury wymieniają pocałunki z konarami drzew. Las Borzeszkowskiej jak kościelne witraże, pozwala zaglądać Bogu w każdą szczelinę i doglądać jedynym słusznym okiem to co stworzył. Modlitwa i dziękczynienie, za to, że poprzez biedę i trudy życia, zaprowadziły podmiot do miejsca, gdzie być powinien. Zaprowadziły do poczucia spełnienia. Las w zestawieniu z Boskimi i mitycznymi nazwami, w zestawieniu z rzekami i krzewami, z runem leśnym, staje się lasem idealnym, takim, do którego chciałoby się uciec…a może nawet zamieszkać...

Może przez to, że zaczęłam czytać wiersze od końca (oczywiście później przeczytałam raz jeszcze od początku), została we mnie poszarpana melodia, taka rwąca i niespokojna, złożona z przemijania. Ale na to zbolenie, są słowa, które mnie radują…

„my – właśnie po to

Dla mnie w tych słowach jest wszystko…jest las, jest życie we dwoje, jest przyjaźń, jest poezja w najpiękniejszym wydaniu. Więcej już nic mi nie potrzeba…ta przyjaźń w wierszach poetki, jest nawet ważniejsza od miłości…, bo daje spokój i oddech…

„Las świeci jak lampa” – "tylko my ślepi nie dowierzamy…” - "zbyt mocno patrzymy nie widząc”, opaska na oczach przesłania nam widzenie, że las pustoszeje, jest ogołacamy z drzew. Zdejmij tę opaskę człowiecze i zobacz zło…, bo to, że nie widzisz, nie usprawiedliwia cię od niewidzenia…uwierz człowieku na słowo…, bo słowo lasu jest prawdziwe…

Zapragnęłam wypisać nazwy wszystkich drzew, o jakich pisze autorka. Mamy tu dęby, buki, wierzby, jarzębinę, czarny bez, świerki, sosny, lipy i inne drzewa.

Ale jest też paproć, róża, nawłoć, grusza i wiele innych.

Bardzo dziękuję Małgorzacie Borzeszkowskiej za las, za wszystkie słowa o nim, za zabranie mnie w świat doznań i przypomnienie zapachów, smaków i dźwięków prawdziwego życia. Był mi też potrzebny, aby zmierzyć się ze wspomnieniami.

PS Las pościelony – zaprasza do wytchnienia…piękne wiersze sypie…