„Jeśli ludzie, którzy znaleźli się w wielkich tarapatach, nadal marzą, to świadczy o tym, że jeszcze nie utracili wiary w to, że ich sytuacja może się poprawić”. [„Ostrożnie z marzeniami”, Agnieszka Jucewicz rozmawia z Bartłomiejem Dobroczyńskim]
Wywiady Agnieszki Jucewicz i Tomasza Kwaśniewskiego, publikowane wcześniej w Wysokich Obcasach, w jedną pozycję zebrało Wydawnictwo Agora. Pomysł uważam za przedni. Rzadko sięgam po WO, tymczasem żałowałabym i byłabym znacząco uboższa, gdybym tych czternastu wywiadów nie przeczytała.
Jak piszą w przedmowie autorzy, Agnieszka Jucewicz i Tomasz Kwaśniewski, większość wywiadów (dziesięć, żeby być precyzyjnym) przeprowadzono od marca do maja 2020, cztery powstały w okresie przedpandemicznym, jednak z racji na ich tematykę (o nadziei, niepewności, epidemii samotności i współczuciu wobec siebie) stały się jeszcze bardziej aktualne.
Z kim i o czym rozmawiają autorzy?
- Z prof. Bogdanem de Barbaro, psychologiem i psychoterapeutą, o pielęgnowaniu i znajdowaniu nadziei;
- z Danutą Golec, psychologiem i psychoterapeutką, o tłumaczką i wydawcą; o niepewności i tym, czy jesteśmy w stanie sobie z nią radzić?
- Z prof. Andrzejem Lederem, filozofem i lekarzem, profesorem w Instytucie Filozofii i Socjologii PAN o nieuchronności śmierci i o oswajaniu się z myślą o jej przyjściu
- z dr hab. Pawłem Holasem, nauczycielem uważności, psychoterapeutą i superwizorem o współczującym spojrzeniu na samego siebie
- z Cezarym Żechowskim, doktorem nauk medycznych, psychiatrą i psychoterapeutą, o tym czym jest bliskość w czasach pandemii?
- z Anną Król-Kuczkowską, psychologiem, psychoterapeutką, superwizorem, o traumie;
- z sir Simonem Wesselym, profesorem psychologii medycznej i profesorem psychiatrii o tym, co i jak zmienia w nas kwarantanna?
- z dr hab. Bartłomiejem Dobroczyńskim, psychologiem, o tym, że nawet marzenia mogą być niebezpieczne, o tęsknocie i o pięknie (trzy osobne rozmowy, każda niezwykle ciekawa)
- Z prof. Pawłem Łuków, filozofem, etykiem i bioetykiem, o wyborach, jakich w czasie pandemii muszą dokonywać lekarze;
- z Beatą Wójcik, psychoterapeutą, o nastolatkach, dla których lockdown jest prawdziwym doświadczeniem granicznym;
- z dr Jerzym Pawlikiem, psychologiem i psychoterapeutą, o tym jak pandemia powiedziała „sprawdzam” relacjom dorosłych dzieci z rodzicami;
- z prof. Julianne Holt-Lunstad, profesorem psychologii i neurobiologii Bringham Young University, o tym, jak groźna jest samotność i jakie spustoszenia robi w naszych mózgach.
Nie wszystkie wywiady mają taki sam ciężar gatunkowy. Niektóre mówią o rzeczach zasadniczych, ale takich, z którymi nie chcemy się konfrontować (Lider i rozmowa o nieuchronności śmierci) inne są analizą zjawisk in statu nascendi (Wessely i rozmowa o zmianach podejścia mediów społecznościowych, do prawdy, do zdrowia psychicznego oraz Wójcik i jej analiza zmian w świecie psychiki nastolatków), jeszcze inne - czymś w rodzaju poradnika, jak przechodzić przez tak trudne doświadczenie, jakim okazał się lockdown (rozmowa z Pawłem Holasem o współczuciu).
Są jednak rozmowy, które ze mną zostaną na długo
Taką była choćby rozmowa Agnieszki Jucewicz z Bartłomiejem Dobroczyńskim, „Ostrożnie z marzeniami”.
Przede wszystkim psycholog przypomina, że słowo marzenie jest nieco ambiwalentne, bo konotuje nie tylko aspekt pozytywny ale i negatywny, który - mówiąc o marzeniach - zwykle pomijamy. Owszem, psycholog mówi, że:
„Marzenie polegające na fantazjowaniu, wyobrażaniu sobie przyszłości, można nazwać głębokim planowaniem. Tyle że nie jest to planowanie uporządkowane, systematyczne, to raczej wolne płynięcie, snucie przypominające sen […]”.
Dobroczyński mówi także, że marzenia są swego rodzaju szkicem psychicznym”, dzięki któremu możemy spróbować wejść w różne sytuacje i zobaczyć, jak się nich czujemy, „konstrukcją, która może nas ratować z opresyjnej teraźniejszości”, czy magnesem, który przyciąga i nadaje sił do działania.
Te funkcje marzeń mam doskonale przećwiczone, ale pewnie i Wy tak macie, prawda?
Kolejnym aspektem marzeń, na który Dobroczyński zwraca uwagę, jest marzenie jako funkcja zbiorowości, jako pewien mit, wokół którego tworzy się czy gromadzi społeczność.
„Grupa społeczna, naród, plemię, które nie są w stanie wyprojektować się w przyszłość, podobnie jak jednostka, mogą popaść w kolektywną depresję. […] my, Polacy, staliśmy się narodem, który przestał w ten sposób marzyć. Tryb dążenia do zabezpieczenia jedynie tradycji, trzymania cie kurczowo jedynie tego, co było, pokazuje, jak duży jest poziom lęku przed tym, co będzie”.
Dobroczyński w rozmowie z Jucewicz analizuje także marzenia z gatunku destrukcyjnych, takie, które potęgują cierpienie osoby, która je snuje, i stają się destruktywne i frustrujące. Mówi także o realizowaniu nie swoich marzeń (rodziców, otoczenia itp)
„Dlatego z marzeniami trzeba uważać, zobaczyć, do jakiego momentu ratują, a od jakiego pogrążają. Bo w marzeniach można się pogrążyć jak w bagnie” - mówi psychoterapeuta i jest to bardzo trzeźwiąca myśl.
Wywiad Agnieszki Jucewicz z Bartłomiejem Dobroczyńskim, „Ostrożnie z marzeniami”, to jedna z ciekawszych rozmów w zbiorze „Niepewność. Rozmowy o strachu i nadziei”, ale polecam wszystkie. Warto.