Steinbeck. Wściekły na świat recenzja

Różne są biografie. Tak jak i różni chodzą po ziemi pisarze. Ci wielcy zasługują na wielkie biografie, a ta autorstwa Williama Soudera zdecydowanie do takich należy. Jednak pytanie, które pojawia się w trakcie lektury brzmi, czy rzeczywiście Steinbeck zasługuje na aż tak pogłębioną analizę życia? Był wielkim twórcą czy małostkowym blagierem? Odpowiedź wcale nie jest taka prosta.

NOBLISTA NIEIDEALNY

Nazwisko Steinbecka jest dziś powszechnie znane i na ogół wysoko cenione, przynajmniej wśród czytelniczej braci. Jednak nie zawsze tak było. Gdy w 1962 roku otrzymał literacką nagrodę Nobla za monumentalne „Grona gniewu”, opinie na ten temat były – delikatnie rzecz ujmując – mocno podzielone. Wielu uważało, że John Steinbeck zdecydowanie na takie wyróżnienie nie zasługuje, a stało się to możliwe tylko dlatego, że po prostu zabrakło godnych pretendentów do nagrody.

Choć osobiście uważam „Grona gniewu” (podobnie jak i „Na wschód od Edenu”) za arcydzieło literackie, to jednak rozumiem też kontrowersje jakie budził John Steinbeck. Nie należał do osób „łatwych” w obyciu, co świetnie wyraża tytuł biografii Soudera. Steinbeck rzeczywiście był „wściekły na świat”, a świat nieraz był wściekły na Steinbecka. Jego życie to dowód na to, że wielcy twórcy mają nieraz nie tylko wiele do powiedzenia, ale również niemało za uszami.

John Steinbeck nie był ideałem. I choć podskórnie chciałem wierzyć w to, że mógłbym się z nim zaprzyjaźnić, to po lekturze tej biografii mam wiele wątpliwości w tej kwestii.

STEINBECK OBNAŻONY

William Souder proponuje nam bardzo szczegółowy wgląd w życie Johna Steinbecka. Momentami miałem wrażenie, że wręcz zbyt szczegółowy, ponieważ spokojnie mógłbym żyć bez informacji dotyczącej rozmiaru ryb jakie udało się Johnowi złowić tego czy innego lata. Być może jednak wędkarze, którzy zdecydują się na obcowanie z tą biografią w formie audiobooka, będą zachwyceni tymi fragmentami podczas spokojnych poranków nad rzeką, kto wie? Może to właśnie takie detale pomagają nam lepiej uchwycić pewne niuanse, które kształtowały Steinbecka.

Zakrawa to na pewnego rodzaju ironię, że Steinbeck, który tak bronił swojej prywatności, został przez Williama Soudera tak skrupulatnie obnażony. Biografia ta przeprowadza nas praktycznie przez całe życie noblisty, nie szczędząc detali, które starał się ukrywać. Okazuje się, że Steinbeck wielokrotnie postępował nieuczciwie, zarówno w sferze prywatnej jak i zawodowej. Zdradzał żonę i ogólnie miał mocno pogmatwane życie rodzinne. Ale również jako autor zdaje się, że był nierzetelny.

Najbardziej rozczarowałem się tym, że wiele wskazuje na to, iż wcale nie odbył swojej sławnej podróży po Ameryce, podczas której opisywał swoją ojczyznę. Jestem rozgoryczony, ponieważ planowałem przeczytać reportaż Geerta Mak’a („Śladami Steinbecka”), w ramach którego odwiedza po 50 latach wszystkie opisane przez Johna miejsca. Jeśli podróż z 1960 okazuje się być mistyfikacją, to cały wysiłek Geerta Mak’a traci sens.

POWTÓRKA Z LITERATURY

„Steinbeck. Wściekły na świat” to rozbudowana biografia, która bierze na warsztat nie tylko samo życie, ale również szczegółowo analizuje twórczość pisarza. O ile cenne było dla mnie poznanie tła najgłośniejszych powieści Johna Steinbecka, to niekoniecznie rozumiem pomysł na streszczanie ich treści. W ten sposób William Souder niepotrzebnie „napompował” objętość i tak bardzo rozbudowanej biografii. Myślę, że ci, którzy sięgają po tę książkę, na ogół robią to dlatego, że znają twórczość Steinbecka. Z drugiej strony, jeśli ktoś nie zna jeszcze którejś z omawianych powieści, niekoniecznie będzie zachwycony tym, że Souder serwuje mu całą masę „spoilerów” fabuły.

Mimo drobnych zarzutów, całościowo należy tę biografię ocenić jednak naprawdę wysoko. Czyta się ją bardzo dobrze. Wciąga. Stawia pytania i nie zawsze daje odpowiedzi. Daje nam wgląd w przemianę, która zachodziła w Steinbecku. Ukazuje go na tle innych wielkich autorów, którzy byli „kolegami po piórze” pozostając jednocześnie rywalami Johna.

Choć nieidealny, często wściekły, a czasem po prostu wredny – jest to pisarz nietuzinkowy. Tego mu nie odbierzemy. Można go lubić lub nie, ale trzeba mu oddać to, że stworzył powieści, które sprawiły, że nie można o nim zapomnieć. Polecam. Piękne wydanie nawiązuje do niedawno wznowionej serii, w ramach której ukazują się kolejne powieści Steinbecka.