Graj jak się da recenzja

Joan Didion to nazwisko, które od dekad jest marką samo w sobie. Kojarzy się z niezwykle przenikliwym spojrzeniem na amerykańską kulturę i społeczeństwo. Jej książka „Graj jak się da” (oryg. „Play It As It Lays”) jest jednym z najbardziej znanych dzieł tej autorki, które z jednej strony pozostaje literackim arcydziełem, a z drugiej surowym obrazem emocjonalnej pustki i rozpaczy.

Didion, urodzona w 1934 roku, zasłynęła jako dziennikarka, eseistka i powieściopisarka, której twórczość często eksploruje mroczne zakamarki ludzkiej psychiki oraz dekadencję amerykańskiego stylu życia. „Graj jak się da”, wydana po raz pierwszy w 1970 roku, jest przykładem jej umiejętności do zagłębiania się w trudne tematy i opowiadania o nich z chłodną, niemal kliniczną precyzją. Styl Didion jest zwięzły, ale niezwykle sugestywny – potrafi powiedzieć wiele, używając niewielu słów, co sprawia, że jej proza jest intensywna i pełna podskórnego napięcia.

„Graj jak się da” to powieść, której akcja rozgrywa się w latach 60. XX wieku, głównie w Los Angeles i na pustyni Mojave. Bohaterką jest Maria Wyeth, młoda kobieta z Hollywood, której życie rozpada się na kawałki. Zmagając się z depresją, niespełnieniem, stratą i poczuciem bezsensu, Maria staje się uosobieniem alienacji i wewnętrznego bólu, który tak często charakteryzuje twórczość Didion.

Maria pochodzi z Nevady, dorastała na pustyni, gdzie poczucie pustki i izolacji stało się integralną częścią jej tożsamości. Przeprowadzka do Los Angeles i wejście do świata show-biznesu, zamiast przynieść jej szczęście, tylko pogłębia uczucie wyobcowania. Los Angeles w powieści Didion jest miastem fałszu i powierzchowności, gdzie ludzie udają, że są kimś, kim nie są, a życie toczy się na skraju przepaści.

Główna bohaterka to postać, która nie jest łatwa do polubienia, ale jest niesamowicie fascynująca. Didion przedstawia ją jako osobę, która stara się przetrwać w świecie, w którym nic nie ma sensu. Maria jest uwikłana w nieudane małżeństwo z reżyserem filmowym, Carterem Langiem, a ich córka Kate jest zamknięta w instytucji psychiatrycznej, co dodaje jeszcze więcej bólu do jej życia.

Jednak największym problemem Marii nie jest konkretna sytuacja życiowa, lecz raczej jej egzystencjalny kryzys. Czuje się ona uwięziona w rzeczywistości, w której nie ma wyboru, jak tylko „grać, jak się da” – co staje się nie tyle strategią przetrwania, co ostatecznym aktem rezygnacji. Didion ukazuje Marię jako postać tragiczną, zagubioną w świecie, w którym nie ma prawdziwego zrozumienia ani miejsca na autentyczne emocje.

Los Angeles, miejsce akcji powieści, to nie tylko tło, ale i jeden z jej kluczowych bohaterów. Didion maluje portret miasta, które jest pustynią duchową – pełną pozorów, iluzji i błysków fleszy, ale pozbawioną prawdziwej treści. To miasto marzeń, które zbyt często zamienia się w koszmar. W tym kontekście Maria Wyeth jest jak wielu innych bohaterów literatury Didion – osobą, która wpadła w pułapkę własnych iluzji.

Didion przedstawia Los Angeles jako miejsce, gdzie rzeczywistość i fikcja zlewają się ze sobą, a granice między nimi są płynne. Miasto jest pełne kontrastów – z jednej strony błyszczące, pełne sukcesu, z drugiej strony mroczne i niszczące. To symbol upadku amerykańskiego snu, gdzie poszukiwanie szczęścia kończy się pustką i rozczarowaniem.

Styl Didion jest znakiem rozpoznawczym tej powieści. Jej proza jest oszczędna, surowa, niemal reporterska. Didion nie bawi się w zbędne opisy – każde słowo ma swoją wagę i znaczenie. Ta precyzja sprawia, że „Graj jak się da” jest lekturą intensywną, wręcz hipnotyzującą. Z każdym zdaniem czytelnik zagłębia się coraz bardziej w mroczny świat Marii Wyeth, czując jej rozpacz i dezorientację.

Chłód narracji Didion nie oznacza jednak braku emocji – wręcz przeciwnie. To właśnie ten dystans, z jakim autorka opisuje wydarzenia, sprawia, że emocje Marii stają się jeszcze bardziej namacalne. Didion nie próbuje niczego tłumaczyć ani usprawiedliwiać. Jej bohaterka po prostu jest – zagubiona, zraniona, próbująca znaleźć sens w świecie, który go nie oferuje.

„Graj jak się da” to powieść o kryzysie tożsamości i egzystencjalnym nihilizmie. Didion porusza w niej tematy, które są równie aktualne dzisiaj, jak były w latach 70. XX wieku. To opowieść o świecie, w którym tradycyjne wartości tracą na znaczeniu, a jednostka zostaje pozostawiona sama sobie, próbując znaleźć sens w chaosie i powierzchowności współczesnego życia.

Maria Wyeth jest symbolem tego kryzysu – kobiety, która nie potrafi odnaleźć się w roli, jaką narzuca jej społeczeństwo, i która nie widzi żadnego sensu w narzuconych normach i oczekiwaniach. Jej wewnętrzna walka jest odzwierciedleniem walki wielu ludzi, którzy czują się zagubieni i nieadekwatni w świecie, który wydaje się coraz bardziej bezosobowy i okrutny.

„Graj jak się da” Joan Didion to powieść, która porusza najgłębsze zakamarki ludzkiej psychiki i ukazuje mroczną stronę amerykańskiego snu. To książka, która nie tylko wciąga, ale także zmusza do refleksji nad sensem życia, tożsamością i miejscem jednostki w społeczeństwie.

Joan Didion w mistrzowski sposób ukazuje świat, w którym pozory i powierzchowność stały się normą, a prawdziwe emocje i relacje zanikają. Jej proza, pełna precyzji i chłodnej elegancji, sprawia, że „Graj jak się da” to lektura, która na długo zostaje w pamięci. To powieść, która, choć osadzona w specyficznym czasie i miejscu, niesie uniwersalne przesłanie, które przemawia do czytelników na całym świecie.

Zdecydowanie polecam, podobnie zresztą jak i inne książki pióra Joan Didion.