Babilon. Kryminalna historia kościoła recenzja

Współpraca Artura Nowaka i Stanisława Obirka zaowocowała kolejną książką krytyczną wobec hierarchii katolickiej. Tym razem, to próba rekapitulacji kilku gorszących zjawisk w najnowszej historii kościoła powszechnego. „Babilon. Kryminalna historia kościoła” jest niezbyt pogłębionym tekstem posiadającym jednak atut aktualności (autorzy odnoszą się do wizyty Franciszka w Kanadzie w lipcu 2022). Kościół irlandzki, działalność Matki Teresy, stosunek do homoseksualizmu, gender i kobiet, to przykłady współczesnych pretensji Kościoła do budowania specyficznej narracji uświecającej cierpienie, do wybiórczej dehumanizacji i hipokryzji. W całej książce nie znalazłem zbyt dużo nowych obserwacji, których w ostatnich latach szeroko nie opisywano by gdzie indziej. Jest to taka reporterska próba zdiagnozowania stanu Kościoła, który nie przepracował luterańskiej lekcji, zapomina o wielu przyjętych zasadach własnego ostatniego soboru powszechnego i potyka się o własne nogi, a właściwie o kończyny hierarchów pełnych ludzkich słabości, którzy nie biorą wystarczającej odpowiedzialności za własne czyny i słowa. Taka niedojrzałość stanu kapłańskiego, schowanego za moralnymi dytyrambami i eschatologią certyfikowaną depozytem wiary, często prowadzi do dramatów.

Nowak i Obirek opowiadają o paternalizmie kolonizatorów Nowego Świata wspartych błogosławieństwem Watykanu, który instytucjonalnie do dziś unika rozliczenia się z historycznych grzechów zaniechania, chciwości i cynicznej współpracy ze strukturami państw. Pokazują też podjęte, częściowo udane, starania dwóch ostatnich papieży, by z jednej strony ograniczyć homoseksualizm księży (Benedykt), z drugiej zacząć mówić ‘ludzkim’ językiem do społeczności nieheteronormatywnych (Franciszek). W świetle tak szczątkowych sukcesów, przestępstwa w domach zakonnych Irlandii i w szkołach kanadyjskich, nadużycia w indyjskich hospicjach misjonarek z niezdrową apoteozą cierpienia w ubóstwie czy powszechna nieprzejrzystość własnych finansów, musiały umieścić kościół rzymski w Babilonie. Ta swoista niewola, to nieprzepracowana przez księży konsekwencja współczesnych zmian w postrzeganiu jednostek, które mają niezbywalne prawa. Autorzy ostrze krytyki skierowali na obnażenie formalnej władzy (zwykłego księdza nad wiernymi, męskich struktur kościelnych nad żeńskimi, przełożonych nad podwładnymi) i na demistyfikowanie napomnień światopoglądowych idących w poprzek demokratycznemu światu (są polskie tropy upolitycznienia, watykańskie negocjacje z cerkwią moskiewską by przeciwstawiać się laicyzacji, układy z juntami latynoskimi i walki z teologią wyzwolenia). Wybiorczość dobranych tematów książki - oczywista (co z reguły nie przekreśla wniosków, które są ciężkiego kalibru oskarżeniami). Takie sprowadzenie działalności instytucji do kilku zjawisk nie odbiera tekstowi wartości, głównie z powodu ostatniego rozdziału.

„Babilon” kończy najciekawsza w zbiorze obserwacja oddolnych ruchów w niemieckim kościele, który nie demonizuje świata współczesnego, ale stara się odpowiedzieć na rzeczywistość potrzeb i oczekiwań świeckich wspólnot. Propozycje zmian doktrynalnych (w tym rola kobiet) i przejrzystość administracyjna kościelnych struktur lokalnych, to oferta ‘ drogi synodalnej’ dla kurii rzymskiej. Jednak w tej ostatniej dominujący lęk przed nieznanym, przed konsekwencjami przyznania się do błędów, własnych grzechów (jako egzekwowanych u wiernych postaw moralnych nierozliczanych jednak we własnym sumieniu) skutkuje niejednoznacznymi sygnałami zwrotnymi z Watykanu. Ambiwalencji nie ma jednak wśród polskich biskupów. Stąd szczególnie ciekawie wypadła analiza wymiany listów między polskim i niemieckim przewodniczącym episkopatu. ‘Pasterska troska’ tego pierwszego podsumowuje kompletnie różne postawy ludzkie i kursy kościołów sąsiedzkich:

„Babilon” nie jest odkrywczy. Nie zdaje pełnej relacji z wewnątrzkościelnego wielogłosu i kontinuum postaw, co nie musi być wadą (nie da się prowadzić żadnej narracji, jeśli oczekiwalibyśmy za każdym razem umieszczenia w niej kosmologicznego Wielkiego Wybuchu czy historii o Adamie i Ewie). Księża są różni, na miarę kondycji całego otaczającego ich społeczeństwa. Dając sobie jednak prawo do moralnej oceny innych, pochodzenia jakoby ontologicznego, wykorzystują mechanizmy władzy świeckiej do kontroli sumień, niezależnie od demokratycznych wyborów społeczności. Podobnie jak w „Gomorze”, i tu hipokryzja zdiagnozowana została, jako podstawowy mechanizm prowadzący do wynaturzenia istoty Kazania na Górze. Obirek i Nowak nie przekreślają zupełnie kościoła, jako instytucji społecznego zaufania, nie mogą się jednak zgodzić na popełnianie przez stulecia tych samych błędów w imię źle pojętego solidaryzmu korporacyjnego czy w konsekwencji selekcji negatywnej w doborze kadr. Brak w tekście pogłębionej refleksji egzystencjalnej był zapewne zamierzony, bo chodziło o zupełnie przyziemną i doczesną codzienność kościoła instytucjonalnego. Sam zdecydowanie chętniej czytam ‘bardziej gęste’ lektury.

DOSTATECZNE PLUS – 6.5/10