Półmistrz recenzja

Pomysł na książkę miał Czubaj świetny: rzecz cała dzieje się na transatlantyku, który w sierpniu 1939 r, wypływa z Gdyni do Argentyny, na pokładzie znajduje się szachowa reprezentacja Polski udająca się na Olimpiadę Szachową; płynie także początkujący pisarz Witold Gombrowicz oraz wielu ludzi uciekających przed przewidywaną wojną w Europie. A bohaterem książki jest filozof Edward Abramowski, który ma na pokładzie pewną tajną misję do spełnienia.

Ta historia jest częściowo oparta na faktach. Oto 'MS Chrobry ' pod koniec lipca 1939 r. wypłynął z Gdyni do Argentyny, wśród 1042 pasażerów znajdował się Witold Gombrowicz (reprezentacja szachistów płynęła do Buenos Aires innym statkiem). Nie mógł być też na pokładzie Edward Abramowski, który zmarł w 1918 r., niemniej to pomieszanie faktów z fikcją uważam za ciekawy chwyt literacki.

Dosyć szybko na statku przydarza się morderstwo, więc mamy trochę kryminał w stylu Agathy Christie, bo zabójcą jest z pewnością ktoś z pasażerów lub załogi. Niemniej intryga kryminalna jest wątła i cokolwiek teatralna. Dużo ciekawiej prezentują się pasażerowie, mamy oto księdza nazywającego się nomen omen Piotr Marek, który ma dziwne wizje; mamy wspomnianego wcześniej ekscentrycznego pisarza Gombrowicza, który układa w głowie powieść 'Transatlantyk'. Płynie też węgierski psychoanalityk Maroczy, rumuński religioznawca Corneliu, polski dziennikarz i faszysta Zaremba i parę innych dziwnych typów. Oczywiście są i szachiści: uzależniony od hazardu Tartakower, gotów stale się o wszystko zakładać oraz ekscentryczny Najdorf. Cała ta ludzka menażeria skazana jest na siebie na pokładzie statku w okresie gdy Hitler dogaduje się ze Stalinem, a Wielka Wojna ma za chwilę wybuchnąć.

Miał więc Czubaj materiał na ciekawą powieść, ale w czasie lektury doznawałem nieodpartego wrażenia, że świetny pomysł został zmarnowany pójściem w stronę taniej sensacji. Niemniej fajnie słuchało mi się audiobooka w świetnej interpretacji Janusza Zadury.

Osobną sprawą są szachy, oto Abramowski nie może grać partii, bo dostaje nieledwie ataku nerwowego, przypomina w tym bohaterów 'Obrony Łużyna' Nabokova oraz 'Noweli szachowej' Zweiga, obie książki są wymienione w tekście. Niemniej wydaje mi się, że królewskiej gry w książce jest za mało, to kolejna upuszczona możliwość.

I jeszcze, czułem, że szanowny autor dobrze się bawił w czasie pisania, rzecz cała bowiem skrzy się erudycją, mamy w tekście liczne odniesienia literackie, historyczne, filozoficzne i inne. Może to być ciekawa przygoda dla czytelników lubiących wynajdywać takie tropy.

Dostaliśmy zatem dosyć ciekawą rzecz, ale świetny pomysł nie został dobrze wyeksploatowany.