Recenzja książki W teatrze cieni. Historia ostatniej europejskiej wojny

Książka Tima Marshalla zasługuje na uwagę z co najmniej dwóch powodów. Po pierwsze Autor podjął próbę (moim zdaniem udaną) opisu i rozjaśnienia czytelnikom zawiłości wojny w Kosowie. Nie bez powodu sytuacja na tamtych terenach nazywana jest przez historyków kotłem bałkańskim. Koegzystencja wielu narodów była (i jest) powodem ciągłego wrzenia, które w latach 90. XX przerodziło się w krwawą i wyniszczającą wojnę. Marshall jako korespondent Sky News relacjonował wydarzenia 1999 roku i widać, że zna się na swojej pracy.

Druga kwestia. Jest to ukazanie całego konfliktu niejako od kuchni – czytelnik ma okazję dowiedzieć się jak wygląda praca reportera wojennego, co „go napędza”. Czy jest to chęć niesienia pomocy ludziom poprzez ukazanie ich losu szerszej publice, strach czy może zwykła pogoń za sensacyjnym materiałem? Autor opisuje też wszelkie zabiegi państw i organizacji mające na celu: najpierw nie dopuścić do wojny, potem ją szybko rozegrać, a koniec końców odsunąć od władzy Slobodana Miloševicia. Uwypuklone to zostało dzięki podziałowi całości tekstu na trzy części: Przed, W trakcie, Po.

Autor pokazuje też dramat Serbów, którzy zostali jednoznacznie potępieni przez świat. Oczywiście nie wybiela agresorów, a raczej podkreśla zmienność losu, fakt pozbawienia ich kraju. Pisze też rzecz pewnie niepopularną – niegdysiejsze ofiary często same stają się oprawcami. Marshall zadedykował swoją książkę przyjacielowi, Jakšie Šćekiciowi – „Jugosławinowi, któremu odebrano kraj”, osobie która wprowadziła go w zawiłości zastanej sytuacji. Ciężko więc powiedzieć czy to żyłka dziennikarska czy sympatia skłoniła Autora do pochylenia się nad losem tego narodu.

Czego mi zabrakło? Mimo wszystko liczyłam na szersze opisanie procesu rozpadu Jugosławii i kolejnych konfliktów, które wybuchały wewnątrz tego państwa. Szkoda też, że Autor nie napisał więcej o samym zatrzymaniu Miloševicia i jego przekazaniu trybunałowi sprawiedliwości.

W przypadku takich książek często pisze się: „ku przestrodze” czy „aby to się nigdy więcej nie powtórzyło”. Tymczasem polska premiera „W teatrze cieni” zbiegła się w czasie z doniesieniami o zaostrzeniu konfliktu w Kosowie. Pokazuje to, jak głębokie są źródła konfliktu, który osiągnął apogeum u schyłku XX wieku. Książka jest więc jak najbardziej aktualna i pomaga zrozumieć nam jak kruchy jest pokój.