Bułat Okudżawa

Rosyjski bard, poeta, prozaik, kompozytor ballad, pieśni lirycznych i satyrycznych, dramaturg.
Był synem Ormianki i Gruzina. Jego rodziców, komunistycznych działaczy partyjnych, spotkały represje w czasie wielkiego terroru. Ojciec został rozstrzelany w 1937 roku, natomiast matka została skazana na dziesięć lat w obozie (łącznie spędziła 18 lat w łagrze).
Razem z bratem wychowywał się u babki - w niełatwym czasie i trudnych warunkach życiowych. Po okresie wielkiego terroru, naznaczony stygmatem wroga ludu starał się o zaufanie władzy. Podczas II wojny światowej, w wieku 18 lat przerwał naukę i podjął, jako ochotnik, służbę wojskową. W 1942 roku został wysłany na front. Był kilkakrotnie ranny. Po zakończeniu wojny był pracownikiem fizycznym, zaliczył eksternistycznie pozostałe klasy szkoły średniej i rozpoczął studia na Wydziale Filologicznym uniwersytetu w Tbilisi. Wtedy też debiutował na łamach gazety Leninowski sztandar.
W 1950 roku, po ukończeniu studiów, rozpoczął pracę jako nauczyciel w wiejskiej szkole w okolicach Kaługi. Na fali odwilży wstąpił do partii. Po powrocie w 1956 roku matki z zesłania (została zrehabilitowana) powrócił do Moskwy. Tam też, najpierw w gronie przyjaciół, później już publicznie, zaczął śpiewać swoje wiersze, akompaniując sobie na gitarze.

Od tego momentu, w miarę zdobywania przez Okudżawę popularności, aparat partyjny przyglądał się jego twórczości z rosnącą dezaprobatą, on natomiast coraz bardziej dystansował się wobec swoich wcześniejszych poglądów. Nie mogąc mówić wprost o bieżących sprawach, pisał powieści historyczne (najczęściej osadzone w okresie XIX wieku), których bohaterami byli romantyczni buntownicy sprzeciwiający się tyranii. Walczyli oni na przegranej pozycji, będąc świadomi beznadziejności swego losu. Mimo to bez wahania decydowali się poświęcić swe życie w imię wyznawanych wartości.

Największą sławę zdobył jako poeta i bard. Początkowo jego wiersze dostępne były tylko w drugim obiegu, dopiero później artysta miał możliwość oficjalnego wykonywania swoich dzieł.
W poezji Okudżawy dominuje klimat zadumy, smutku, refleksji nad ludzkim losem. Częstym motywem jest wojna, jednak bywa ona zazwyczaj jedynie tłem dla egzystencjalnych rozważań, najważniejszym tematem jest bowiem dramat jednostki zmagającej się z życiem.
W utworach zauważalna jest też więź emocjonalna poety z Arbatem, starą moskiewską ulicą, na której w dzieciństwie mieszkał. Stała się ona symbolem jednoznacznie utożsamianym z Okudżawą. Miejscem szarym, typowym, pełnym codziennych problemów zwykłych ludzi, a jednocześnie pełnym tajemnic. Był blisko związany z Agnieszką Osiecką.

W 1994 roku otrzymał rosyjską Nagrodę Bookera.

Na łożu śmierci według jednych informacji wyraził życzenie i przyjął chrzest, według innych – został ochrzczony w stanie nieświadomości przez swoją żonę, z nadaniem imienia Ioann. Pochowany jest na moskiewskim Cmentarzu Wagańkowskim.

W Polsce twórczość Okudżawy, zwłaszcza jego piosenki, cieszyły się dużą popularnością. Utwory Okudżawy tłumaczyli na język polski m.in. Agnieszka Osiecka, Wojciech Młynarski i Wiktor Woroszylski.
Wydana w PRL przez wytwórnię płytową Muza Polskie Nagrania płyta „Ballady Bułata Okudżawy” zawierająca polskojęzyczne wersje jego utworów, była pierwszą na świecie próbą przekładu poezji śpiewanej Okudżawy na język obcy.
Jego utwory śpiewali m.in. Edmund Fetting, Bohdan Łazuka, Wojciech Młynarski, Sława Przybylska, a w późniejszym okresie także Hanna Banaszak. Jacek Kaczmarski poświęcił mu swoją piosenkę Pożegnanie Okudżawy, zaś Andrzej Sikorowski Żal za Bułatem O., utrzymane w klimacie poezji Bułata.