Stanisław Wyspiański
Zostań fanem autora:
× 1

Stanisław Wyspiański

Autor, zmarł w 1907 (żył 38 lat) 935 czytelników
7.4 /10
449 ocen z 18 książek,
przez 352 kanapowiczów
Urodzony 15 stycznia 1869 roku w Polsce (Kraków)
Stanisław Mateusz Ignacy Wyspiański – polski dramaturg, poeta, malarz, grafik, architekt, projektant mebli. Jako pisarz związany z dramatem symbolicznym. Tworzył w epoce Młodej Polski. Bywa nazywany czwartym wieszczem polskim.
Syn Franciszka, rzeźbiarza i fotografika, i Marii z Rogowskich. Matka zmarła, kiedy Stanisław Wyspiański miał siedem lat, a ponieważ ojciec nie potrafił sprawować nad nim odpowiedniej opieki, od 1880 roku wychowywał się u bezdzietnego wujostwa, Kazimierza i Joanny (Janiny) Stankiewiczów, którzy traktowali go jak własne dziecko. Stankiewiczowie byli ludźmi wysokiej kultury, w ich domu bywali m.in. Jan Matejko, Józef Szujski, Karol Estreicher i Władysław Łuszczkiewicz. Wyspiański kształcił się w mającym wielowiekowe tradycje gimnazjum św. Anny w Krakowie, gdzie wykłady odbywały się w języku polskim, a dużą uwagę przywiązywano do nauki historii Polski i historii literatury polskiej. Przez 8 lat nauki niczym się nie wyróżnił. W okresie szkolnym podjął pierwsze znane dziś próby literackie (interpretacja dramatyczna obrazu Matejki Batory pod Pskowem w roku 1886) oraz malarskie.

W czasie pobytu w szkole nawiązał koleżeńskie stosunki z Józefem Mehofferem, Lucjanem Rydlem, Stanisławem Estreicherem, Henrykiem Opieńskim i Jerzym Żuławskim.

W 1887 roku, po złożeniu egzaminów maturalnych, Wyspiański zapisał się na wydział filozoficzny Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie w latach 1887–1890 i 1896–1897 uczęszczał na wykłady z historii, historii sztuki i literatury, i rozpoczął studia malarskie w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie, której dyrektorem był w tym czasie Jan Matejko. Jako wyróżniającemu się uczniowi Matejko powierzył mu współudział w wykonaniu zaprojektowanej przez siebie polichromii w odnawianym kościele Mariackim.

W roku 1890 artysta udał się w podróż zagraniczną po Europie – jej trasa wiodła przez Włochy i Szwajcarię do Francji (gdzie zgłębiał sztukę średniowieczną, głównie katedr gotyckich)[3], a dalej do Niemiec i Pragi. W latach 1891–1894 trzykrotnie przebywał w Paryżu, uczył się w prywatnej Academie Colarrosi i wiele malował. Żył wówczas w trudnych warunkach materialnych, korzystając ze stypendium Szkoły Sztuk Pięknych. W tym czasie zetknął się z Władysławem Ślewińskim, z Gauguinem i nabistami; silne wrażenie wywarło na nim malarstwo Pierre’a Puvisa de Chavannes, a zwłaszcza freski w Panteonie.

W tym czasie stale malował, jednocześnie jednak jego uwagę coraz bardziej przyciągał teatr. Uczęszczał na spektakle operowe, oglądał przedstawienia klasyków francuskich, interesował się tragedią antyczną i dramatami Szekspira. Powstały wówczas próby własnych dramatów Wyspiańskiego: Królowa Polskiej Korony i wstępne redakcje Legendy, Warszawianki, Daniela i Meleagra. Utwory artysta kończył już w Krakowie, dokąd wrócił na stałe w sierpniu 1894 roku.

Pod koniec lat 90. XIX wieku artysta odegrał istotną rolę w ruchu modernistycznym. Zaprojektował i częściowo wykonał polichromię w restaurowanym kościele Franciszkanów złożoną z motywów kwiatowych, heraldycznych i geometrycznych oraz witraże: bł. Salomei i św. Franciszka oraz Boga Ojca zatytułowany Stań się. Zdobył Nagrodę Polskiej Akademii Umiejętności za pejzaże z kopcem Kościuszki.

Jako malarz i dekorator nawiązał współpracę z Teatrem Miejskim w Krakowie pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego. Wkrótce na jego scenie rozwinął swoją twórczość dramatyczną.

W Krakowie Wyspiański był jednym z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” (1897), a w połowie 1898 objął stanowisko kierownika artystycznego tygodnika literacko-artystycznego „Życie”, redaktorem naczelnym którego był w tym czasie Stanisław Przybyszewski.

Jednak ani ogłoszenie drukiem Legendy (1897), ani pierwsze dzieła malarskie nie przyniosły Wyspiańskiemu większego uznania. Podobnie bez echa minęło wydanie Meleagra (1898). Dopiero wydanie Warszawianki zyskało mu szerszy rozgłos (wydanie w Życiu w roku 1898, a osobno w 1901) – dziełem tym Wyspiański zapoczątkował serię dramatów narodowych. W roku 1899 ukazały się dramaty Protesilas i Laodamia, Klątwa i Lelewel, a w roku 1900 Legion.

W roku 1900 Wyspiański poślubił chłopkę Teodorę Teofilę Pytko, mającą nieślubnego syna Teodora, przysposobionego przez artystę. Jeszcze przed ślubem urodziła się ich córka Helena (1895–1971) i syn Mieczysław (1899–1920), a później Stanisław (1901–1967).

W listopadzie 1900 wziął udział w weselu swego przyjaciela Lucjana Rydla w Bronowicach Małych. Na kanwie tego wydarzenia powstało słynne Wesele wydane w roku 1901, które przyniosło Wyspiańskiemu sławę i uznanie.

W roku 1903 artysta wydał trzy nowe dzieła: Wyzwolenie, Achileis i Bolesław Śmiały. W następnym roku ukazało się nowe opracowanie Legendy (tzw. Legenda II), Noc listopadowa oraz Akropolis. W latach następnych Wyspiański zajmował się dokończeniem utworów dawniej rozpoczętych i pracą nad nowymi. W roku 1907 ukazały się Skałka, Powrót Odysa oraz Sędziowie i przeróbka Cyda Corneille’a, pośmiertnie w 1910 tłumaczenie Zairy Woltera.

W roku 1906 Wyspiański został profesorem krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, był także członkiem krakowskiej Rady Miejskiej.

W ostatnim okresie życia schorowany i niedomagający fizycznie artysta leczył się w Rymanowie i Bad Hall, a potem przeniósł się do swojej chaty we wsi Węgrzce. Wyspiański chorował przez wiele lat i zmarł na nieuleczalną wówczas kiłę.

Pogrzeb Wyspiańskiego w Krakowie w 1907 roku stał się manifestacją narodową. Pochowany został w Krypcie Zasłużonych na Skałce.

Książki

Wesele
50 wydań
Wesele
Stanisław Wyspiański
6.4/10
Seria: Biblioteka Opracowań Lektur Szkolnych

Seria "Biblioteka Opracowań Lektur Szkolnych" jest przeznaczona dla Was – uczennic i uczniów pragnących przypomnieć sobie treść lektury, życiorysy autorów, postaci głównych bohaterów, najważniejsze wą...

Noc listopadowa
5 wydań
Noc listopadowa
Stanisław Wyspiański
6.3/10
Seria: Wolne Lektury

Warszawianka
3 wydania
Warszawianka
Stanisław Wyspiański
5.2/10

Akcja Warszawianki rozgrywa się w czasie bitwy pod Grochowem, w dworku, w którym mieści się sztab generała Chłopickiego. Oto dziś dzień krwi i chwały, oby dniem wskrzeszenia był! W tęczę Franków, orze...

Wyzwolenie ; Noc listopadowa
Wyzwolenie ; Noc listopadowa
Stanisław Wyspiański
7.7/10

Wyzwolenie - Akcja toczy się w Warszawie, głównie w Łazienkach i Belwederze. Autor ożywił postaci mitologiczne przedstawione przez łazienkowskie rzeźby, czyniąc z nich osoby dramatu. W dziesięciu luźn...

Wyzwolenie
2 wydania
Wyzwolenie
Stanisław Wyspiański
5.8/10
Seria: Wolne Lektury

Klątwa
3 wydania
Klątwa
Stanisław Wyspiański
8.7/10

Klątwa dramat Stanisława Wyspiańskiego. Ukazał się drukiem w 15 16 numerze Życia z 15 sierpnia 1899 r. (pismo to redagował wtedy Stanisław Przybyszewski). Temat Klątwy, jak na czasy, w których powstał...

Poezja polska od średniowiecza do współczesności. Antologia
Poezja polska od średniowiecza do współczesności. Antologia
Jan Kochanowski, Jan Lechoń, Cyprian Kamil Norwid, Julian Tuwim ...
8/10

"Antologia Poezja polska" to jednotomowe kompendium tekstów poetyckich omawianych w liceach ogólnokształcących, technikach i szkołach zawodowych. Zawiera utwory objęte programem szkolnym, ułożone w po...

Warszawianka. Wesele
2 wydania
Warszawianka. Wesele
Stanisław Wyspiański
6.5/10

Złota księga wierszy polskich
2 wydania
Złota księga wierszy polskich
Jan Kochanowski, Jan Lechoń, Cyprian Kamil Norwid, Julian Tuwim ...
8.5/10

Antologia obejmująca polską poezję od anonimowych tekstów średniowiecznych do wierszy pokolenia Marcina Świetlickiego. Wybór zawiera około czterystu utworów ponad stu autorów zestawionych w porządku ...

Achilles
2 wydania
Achilles
Stanisław Wyspiański
9/10

Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej z...

Akropolis
3 wydania
Akropolis
Stanisław Wyspiański
10/10

Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej z...

Legenda
2 wydania
Legenda
Stanisław Wyspiański
8/10

Klasyka na e-czytnik to kolekcja lektur szkolnych, klasyki literatury polskiej, europejskiej i amerykańskiej w formatach ePub i Mobi. Również miłośnicy filozofii, historii i literatury staropolskiej z...

Legion
Legion
Stanisław Wyspiański
6/10
Seria: Biblioteka Narodowa: Seria I

Muzyka płynąca z wierszy
Muzyka płynąca z wierszy
Jan Brzechwa, Jan Kochanowski, Jan Lechoń, Artur Międzyrzecki ...
10/10

Muzyka w poezji polskiej – rekomendacja "Fudacja Muzyka jest dla wszystkich" poleca Nauczycielom muzyki i nie tylko, wydaną ostatnio przez Stowarzyszenie Nauczycieli Muzyki Antologię polskich wierszy...

Tatry w poezji i sztuce polskiej
Tatry w poezji i sztuce polskiej
Zdzisław Kleszczyński, Seweryn Goszczyński, Maria Konopnicka, Władysław Bełza ...
10/10

Zbiór wierszy znanych i cenionych polskich poetów, którzy na przestrzeni kilku epok opisywali i utrwalali piękno naszych polskich gór w swoich utworach. Przedmowę, wybór i opracowanie utworów Michał ...

Warszawianka ; Lelewel ; Noc Listopadowa
2 wydania
Warszawianka ; Lelewel ; Noc Listopadowa
Stanisław Wyspiański
4/10
Seria: Skarby Biblioteki Narodowej

Trzy dramaty o powstaniu listopadowym. Akcja "Warszawianki" rozgrywa się w czasie bitwy pod Grochowem, w dworku, w którym mieści się sztab generała Chłopickiego. Dramat "Lelewel" jest surową krytyką k...

Wyspiański. Pastele. Witraże
Wyspiański. Pastele. Witraże
Stanisław Wyspiański, Joanna Bojarska-Syrek
8/10
Seria: Mała Encyklopedia Sztuki

Achilleis ; Powrót Odysa
Achilleis ; Powrót Odysa
Stanisław Wyspiański
Seria: Biblioteka Narodowa: Seria I

Antologia
Antologia
Stanisław Wyspiański
Seria: Kolekcja Hachette: Poezja Polska

Ballady polskie
Ballady polskie
Julian Tuwim, Aleksander Fredro, Adam Mickiewicz, Bolesław Leśmian ...
Seria: Klasyka Mniej Znana

Zawiera utwory: Tomasz Zan: Cyganka Adam Mickiewicz: Romantyczność, Świteź, Świtezianka, Pani Twardowska, Lilije, Ucieczka, Ballada [z powieści poetyckiej Konrad Wallenrod], Alpuhara, Czaty Stefan...

Boże Narodzenie w poezji wybitnych poetów
Boże Narodzenie w poezji wybitnych poetów
Jan Kochanowski, Jan Izydor Sztaudynger, Ks. Jan Twardowski, Maria Konopnicka ...

Zbiór wierszy o tematyce bożonarodzeniowej autorstwa polskich poetów od średniowiecza po czasy współczesne. Spis treści: Na Nowy Rok-Jan Kochanowski Jak obrządek każe dzienny... - Wincenty Pol Kolęd...

Cztery dramaty
Cztery dramaty
Stanisław Wyspiański
Seria: Kanon literatury polskiej

W skład tomu wchodzą następujące dramaty: "Warszawianka" "Wesele" "Wyzwolenie" "Noc listopadowa". Z posłowia "Tworzę teatr nowy" Jana Tomkowskiego: Przepowiadano Wyspiańskiemu międzynarodową karierę, ...

Dramaty Wybrane. Tom 2
Dramaty Wybrane. Tom 2
Stanisław Wyspiański

Zawiera dramaty: Akropolis, Noc listopadowa, Powrót Odysa, Sędziowie

Dramaty wybrane. Tom 1
Dramaty wybrane. Tom 1
Stanisław Wyspiański

Zawiera dramaty: Warszawianka, Klątwa, Wesele, Wyzwolenie

Dzieła zebrane. Tom 1 - Daniel. Królowa polskiej korony. Legenda. Warszawianka
Dzieła zebrane. Tom 1 - Daniel. Królowa polskiej korony. Legenda. Warszawianka
Stanisław Wyspiański
Cykl: Wyspiański: Dzieła zebrane, tom 1

przedmowa CXVI (116) + 416 stron 37 ilustracji

Dzieła zebrane. Tom 10 - Fragmenty dramatyczne. Zygmunt August
Dzieła zebrane. Tom 10 - Fragmenty dramatyczne. Zygmunt August
Stanisław Wyspiański
Cykl: Wyspiański: Dzieła zebrane, tom 10

17 ilustracji

Dzieła zebrane. Tom 11 - Rapsody. Hymn. Wiersze
Dzieła zebrane. Tom 11 - Rapsody. Hymn. Wiersze
Stanisław Wyspiański
Cykl: Wyspiański: Dzieła zebrane, tom 11

33 ilustracje

Dzieła zebrane. Tom 12 - Inscenizacje
Dzieła zebrane. Tom 12 - Inscenizacje
Stanisław Wyspiański
Cykl: Wyspiański: Dzieła zebrane, tom 12

Dzieła zebrane. Tom 13 - Hamlet
Dzieła zebrane. Tom 13 - Hamlet
Stanisław Wyspiański
Cykl: Wyspiański: Dzieła zebrane, tom 13

Dzieła zebrane. Tom 14 - Pisma prozą. Juvenilia
Dzieła zebrane. Tom 14 - Pisma prozą. Juvenilia
Stanisław Wyspiański
Cykl: Wyspiański: Dzieła zebrane, tom 14

20 ilustracji

Serie i Cykle

Cytaty

Kto mnie wołał, czego chciał?
Kochałem się po różnemu, a ciebie chcę po swojemu, po naszemu.
Piję, piję bo ja muszę,
bo jak piję, to mnie kłuję;
wtedy w piersi serce czuję.
Gadu, gadu, stary dziadu.

Komentarze