Cmentarze wyznaniowe do 1945 roku w granicach województwa lubuskiego. Tom IX

Oddajemy w Państwa ręce dziewiąty tom Cmentarzy wyznaniowych do 1945 roku w granicach województwa lubuskiego, poświęcony cmentarzom, które do zakończenia drugiej wojny światowej funkcjonowały w obrębie obecnego powiatu wschowskiego, na terenie miasta i gminy Wschowa.

W niniejszej publikacji uwzględniono tylko te miejsca pochówków, po których do dziś pozostały choćby fragmenty, np.: krzyże, mogiły, nagrobki, grobowce, pomniki, ogrodzenia. Pominięto cmentarze całkowicie zniszczone, po których poza drzewostanem i krzewami, nie zachowały się żadne materialne ślady grobów. Nie uwzględniono także cmentarzy, które po 1945 roku przekształcono np. na parki, boiska sportowe, place zabaw czy szkółki leśne.

W omawianym tomie wyszczególniono 23 cmentarze. W większości są to cmentarze wiejskie, które po drugiej wojnie światowej zamknięto, zniszczono i zdewastowano. Jedenaście z nich znajdowało się na terenie przykościelnym w miejscowościach: Dębowa Łęka, Hetmanice, Konradowie, Lgiń, Osowa Sień, Przyczyna Górna, Siedlnica, Tylewice oraz Wschowa (kościół pw. św. Stanisława, kościół klasztorny i kościół poewangelicki imienia Żłóbka Chrystusa). Tylko 4 cmentarze położone w Lginiu, Łysinach, Olbrachcicach i we Wschowie przeznaczono na współczesne pochówki.

Na szczególną uwagę zasługuje lapidarium we Wschowie. Cmentarz ewangelicki z początku XVII wieku założono poza murami miasta. Pierwszym pochówkiem w dniu 25 lutego 1609 roku był pogrzeb Małgorzaty, żony burmistrza Wschowy, Piotra Deutschlendera. W XIX wieku dołączono do istniejącej nekropolii od zachodu część grzebalną dla ludności katolickiej wraz z domem przedpogrzebowym w stylu klasycystycznym, zbudowanym w 1819 roku. W części ewangelickiej umieszczono ponad 170 płyt epitafijnych z XVII i XVIII wieku. Na terenie lapidarium zgromadzono także fragmenty płyt i nagrobków pochodzących z okolicznych zniszczonych lub zlikwidowanych cmentarzy ewangelickich. Cmentarz ze względu na wyjątkowe i niepowtarzalne epitafia i nagrobki otrzymał miano lapidarium i stał się działem Muzeum Ziemi Wschowskiej. Obok cmentarza w Halle wschowskie lapidarium należy do najstarszych cmentarzy w nowożytnej Europie.