Cmentarze wyznaniowe do 1945 roku w granicach województwa lubuskiego. Tom XIII

Świątynie i cmentarze, szczególnie te dawne, stanowią stały element krajobrazu miast i wsi. Posiadają nie tylko wartość historyczną, ale stanowią nieocenione świadectwo tradycji i kultury narodowej, bez którego tożsamość narodu byłaby niepełna. Należy je postrzegać nie tylko jako miejsce przeznaczone na pochówki zmarłych, ale także jako część życia społeczności, która chowała tam swoich bliskich (krewnych i znajomych). Stanowią bezmierną skarbnicę wielu cennych informacji, często już jedynych po tych, którzy odeszli.

Tom XIII “Cmentarzy wyznaniowych do 1945 roku w granicach województwa lubuskiego” został poświęcony cmentarzom, które do zakończenia drugiej wojny światowej, funkcjonowały w obrębie obecnego powiatu żarskiego na terenie gmin: Lubsko i Tuplice.

Jak w poprzednich tomach, tak i w tej publikacji uwzględniono tylko te miejsca pochówków, po których do dziś pozostały choćby fragmenty np.: krzyże, mogiły, nagrobki, grobowce, pomniki, ogrodzenia. Pominięto cmentarze całkowicie zniszczone, po których poza drzewostanem i krzewami, nie zachowały się żadne ślady materialne. Nie uwzględniono także dawnych nekropolii, które po 1945 roku przekształcono np. na parki, boiska sportowe, place zabaw, czy szkółki leśne.

W omawianym tomie wyszczególniono 35 cmentarzy, w większości wiejskich, które po drugiej wojnie światowej zamknięto, zniszczono i zdewastowano. Sześć z nich znajdowało się na terenie przykościelnym w następujących miejscowościach: Chocicz, Dłużek, Górzyn, Lubsko, Lutol, Tuchola Żarska. Tylko osiem cmentarzy, położonych w Białkowie, Chocimku, Dłużku, Grabowie, Lubsku, Lutolu, Starej Wodzie i Tuplicach, obecnie służy mieszkańcom tych wsi.

W minionym stuleciu dokonały się poważne zmiany w podejściu do umierania i śmierci. Wpłynęły na to między innymi ostatnie dwie wojny światowe i masowe wysiedlenia ludności spowodowane zmianami granic państwowych po 1945 roku. Kościoły i cmentarze, które zastali Polacy po przyjeździe na Ziemie Odzyskane, znalazły nowych właścicieli lub zostały zapomniane i zniszczone. O istnieniu tych zniszczonych cmentarzy dziś przypominają tylko nieliczne fragmenty potłuczonych nagrobków. Wyjątkowo niektóre miejsca dawnych pochówków zostały ogrodzone i oznakowane. Miejscowe władze kościelne i świeckie powinny dołożyć wszelkich starań, aby zatrzymać dalszą dewastację dawnych cmentarzy, kaplic i mauzoleów oraz zabezpieczyć i zachować je dla przyszłych pokoleń.