Na przełęczy. Wrażenia i obrazy z Tatr

„St. Witkiewicz swym życiem i rozległa twórczością – jako malarz, teoretyk i krytyk sztuki, pisarz, twórca stylu zakopiańskiego, działacz społeczny w Zakopanem itd. wywarł wielki wpływ na współczesnych sobie artystów, pisarzy, dziennikarz, regionalistów, na kulturę Podhala. Z tych powodów nadal budzi zainteresowanie historyków literatury, sztuki i architektury, etnografów i krajoznawców. Zwłaszcza jego prace literackie i plastyczne odnoszące się do Podhala i tatrzańskich górali są nadal cenione i czytane. Wśród nich najsłynniejsza jest publikacja Na przełęczy, nazwana „Ewangelią Tatr”. To była i jest obowiązkowa lektura dla wszystkich tych, którzy fascynują się Tatrami i góralami, historią literackich i malarskich przedstawień Karpat, dziejami etnograficznych i artystycznych odkryć góralszczyzny, powstawaniem regionalistycznych programów i ruchów. Witkiewicz jest ważny dla polskiego romantyzmu, pozytywizmu i Młodej Polski. Jest ważną postacią dla historii literatury, sztuki czy etnografii, krajoznawstwa, dla polskiej kultury. Świadectwem tego wszystkiego są jego „malarskie” opisy Tatr (cenione przez wszystkich tych, którzy zajmowali się tematem gór w literaturze) oraz ludoznawcze opisy górali (pomimo tego, a może też dzięki temu, że zostali oni przez autora zmitologizowani) zawarte w pracy Na przełęczy. Jej niezwykłą „ozdobą” jest ponad 130 drzeworytów Witkiewicza. To jest po prostu piękna książka, warta ponownego wydania. (prof. dr hab. Zbigniew Libera)