"Trzej muszkieterowie", arcydzieło klasycznego gatunku "powieści płaszcza i szpady", miało swe źródło w autentycznym pamiętniku XVII-wiecznym, przedstawiającym perypetie młodego szlachcica z prowincji, który przybył do Paryża z zamiarem zrobienia kariery i uwikłany został w skomplikowaną rywalizację o pełnie władzy, jaką Ludwik XIII toczył ze swym pierwszym ministrem, kardynałem Richelieu. Dumas ożywił ten pamiętnikarski zapis prawdziwym powieściopisarskim geniuszem - stworzył czwórkę niezapomnianych postaci: Atosa, Portosa i Aramisa - doświadczonych muszkieterów w służbie królewskiej oraz młodocianego d'Artagnana, który dołącza do ich grona i szybko dorównuje im męstwem bitewnym i ogładą towarzyską. Obdarzony niezwykłym zmysłem historycznym autor nakreślił także świetne portrety postaci historycznych i trafnie odmalował proces kształtowania się monarchii absolutnej we Francji aż po początku panowania Ludwika XIV. Jedna z najoryginalniejszych cech artystycznych tego dzieła - niespotykana w spętanych "przygodową" konwencja "powieściach płaszcza i szpady" - jest rozwój wewnętrzny bohaterów. Ta cecha włącza powieść Dumasa w proces tworzenia się nowoczesnej literatury psychologicznej, nie odbierając jej w najmniejszym stopniu atrakcyjności fabularnej.