O Żydach i kwestii żydowskiej recenzja

Trudno. Sprawa Żydów u nas zawikłaną jest, wielostronną, zjeżoną kolcami.

Szachraj, wyzyskiwacz, fanatyk, gdy do masy ciemnych i biednych należy, pyszałek, arogant, samochwalca, gdy się wzbogaci, oto kim i jakim jest Żyd według wyobrażeń u nas powszechnie utrwalonych. (s. 6)

(...) nie idzie nam o to, by dowieść, że Żydzi w większości wypadków bywają w stosunkach interesowych nieuczciwymi, bo to rzecz jasna i której nikt nie zaprzecza. Idzie nam o dowiedzenie się, czy tylko i wyłącznie Żydzi odznaczają się ujemną cechą tą albo też może w tych samych warunkach zajęć i położenia odnaleźć ją będziemy mogli w plemionach innych? (s. 6)

Odbieranie jakichkolwiek praw zdejmuje z sumień tych, których dotyka, odpowiednie im obowiązki, węc w miarę upływania czasu czyni ich do pełnienia tych obowiążków coraz bardziej niezdatnymi. Wyłączenie spod praw skłania do ich wymijania, więc szerzy nieuczciwość, hipokryzję, podstępność. Spychanie ludzi z dróg jednych sprowadza tłoczenie się ich na drogi inne, więc nędzę fizyczną i jednostronne wyrabianie się zdolności, ze szkodą dla innych zaniedbywanych. Poniżenie wywołuje gwałtowną żądzę wywyższenia się, nie przebierającą w środkach. Wyodrębnienie, gardzenie, jakiekolwiek krzywdzenie budzi wzajemne zapoznawanie się i nienawiści, czyli najsroższe zboczenia umysłowe i moralne.(s.17)

Wierzę, że gdy dziecinne baśnie i fantastyczne widma ustąpią miejsca prawdom i naukom wiedzy, nienawiści umilkną, odrębności znikną, niedołęstwa zamienią się w dzielność, a pogardy i złorzeczenia we wzajemny szacunek dla praw i godności człowieka.

Wierzę mocno, że tak się stanie. A jeśli ta wiara moja próżnym jest marzeniem, niech umrę naprzód, nim ją postradam!(s.23)