Niepowstrzymani. Dlaczego świat nie jest sprawiedliwy recenzja

Z ciekawością sięgnąłem po drugą książkę Harariego z cyklu 'Niepowstrzymani', bo pierwsza pozycja bardzo mi się spodobała. Książka jest lekką, przeznaczoną dla dzieci wersją kilku rozdziałów z flagowego dzieła Harariego – 'Sapiens', które przeczytałem jakiś czas temu. Niemniej z przyjemnością mi się czytało tę pozycję, może dlatego, że izraelski historyk ma niewątpliwy talent dydaktyczny: jasno ciekawie pisze o trudnych sprawach.

Wyjaśnia Harari źródła nierówności wśród ludzi, odpowiada na pytania dlaczego jedni są bogaci a inni biedni, dlaczego jedni mają władzę, a inni muszą się im podporządkować. Opowiada o początkach gospodarki rolniczej i o tym, że uprawa zbóż i udomowienie dzikich zwierząt prowadziło do wielkiego zniewolenia tych ostatnich.

Powtarza też autor kontrowersyjną tezę, że przejście od myślistwa-zbieractwa do gospodarki agrarnej prowadziło do nieprzewidzianych konsekwencji: pogorszyło się ludzkie życie. Ma jednak na to dobre dowody, analizy porównawcze szkieletów myśliwych-zbieraczy i pierwszych rolników. Ci drudzy są niżsi (skutek niedożywienia), bardziej schorowani (choroby odzwierzęce) i poturbowani (więcej wojen). Ciekawy jest passus o zmianie sposobu myślenia, otóż rolnicy, w przeciwieństwie do myśliwych-zbieraczy, zaczęli dużo myśleć o przyszłości, pojawiły się pierwsze stresy...

A potem mamy wyjaśnienie, dlaczego pojawiło się pismo – po to, by zapisywać liczby, na przykład plony rolników i obliczać podatki. Piękny jest rozdział poświęcony biurokracji, która powoli zaczęła zarządzać ludzkim życiem.

Wreszcie dochodzimy do najważniejszego tematu książki: twierdzi Harari, że ludzie osiągnęli przewagę nad innym zwierzętami dzięki opowieściom, które pozwoliły na koordynację działań wielkich grup. Ładnie nazwane są opowieści: to zbiorowe sny, które materialnie nie istnieją, ale wielu ludzi w nie wierzy. Do opowieści zalicza Harari religie, ideologie, instytucje, powszechne przekonania. Dzięki nim ludzkość dokonała wielkich rzeczy, ale też mogą być bardzo toksyczne, przykładów nie brakuje: rasizm, niewolnictwo, skrajny nacjonalizm, dyskryminacja kobiet, indyjski system kastowy itd., itp. Myślę, że zaprezentowana przez Harariego koncepcja rozwoju ludzkości poprzez opowieści ma głęboki wymiar historyczny i filozoficzny, którego autor ledwo dotknął w książce.

W posłowiu do nowego wydania 'Sapiens' pisze Harari, że niedługo czeka nas czas, gdy opowieści zacznie tworzyć sztuczna inteligencja i to będzie wielkie zagrożenie dla ludzkości. No cóż, ciekawe jakie ideologie, religie, prawa czy inne koncepcje zaproponuje AI...

To świetnie napisana, czasami porywająca książka, która zasługuje na to, by być lekturą szkolną, żałuję, że nie była dostępna w moich pacholęcych czasach...

Czytałem ebooka, ale warto też sięgnąć do książki ze względu na piękne ilustracje Ricardo Zaplana Ruiza.