Poufne recenzja

Historia życia żydowskiej rodziny w Polsce powojennej napisana w formie krótkich opowieści. Seniorzy rodziny to ludzie urodzeni tuż przed II wojną i cudem ocaleni z Holokaustu. Przez całe życie niosą w sobie lęk, że koszmar z czasów dzieciństwa się powtórzy. Symptomatyczne jest tu opowiadanie otwierające zbiór, gdy senior rodu czeka na syna z rodziną przychodzących na niedzielny obiad. Wystaje na balkonie i łaje ich publicznie, że się spóźniają, chociaż zjawili się 15 minut wcześniej. I tak dzieje się za każdym razem. Po prostu dziadek nie może sobie poradzić z lękiem. A potem strach przechodzi na syna, gdy dziadek wraca z wnukiem ze spaceru, to syn szaleje z niepokoju na balkonie. Zdaje się mówić autor, że trauma Holokaustu przekazywana jest genetycznie, z pokolenia na pokolenie: ktoś siwieje za młodu, a komuś zaczynają się trząść ręce.

Jest tam też mowa jeszcze o nieprzepłakanej, nieprzeżytej żałobie, oto jedna z bohaterek opowiadań chodzi na pogrzeby obcych ludzi oglądać cudze łzy: „W trakcie każdego pogrzebu liczy, że cudza śmierć przyniesie jej chwilową ulgę.” Niestety: „Była na wielu pogrzebach, nigdy w trakcie nie uroniła nawet jednej łzy. Nie przestawała chodzić, nie traciła nadziei.”

A straszna przeszłość przypomina o sobie w najbardziej nieoczekiwanych momentach. Oto ojciec łaje syna, że nie umie tabliczki mnożenia, a syn się odszczekuje: „Ja mam recytować tabliczkę, a ty ciągle powtarzasz, że obudzony w nocy potrafisz wyrecytować całe Ojcze nasz. To może ja się tego Ojcze nasz jednak nauczę, jeśli jest takie przydatne?” Dodajmy, że znajomość Ojcze nasz nie raz uratowała ojcu życie...

Co ciekawe zacząłem od audiobooka świetnie czytanego przez Andrzeja Hausnera, jakoś mnie ta proza wtedy nie porwała, dopiero gdy sięgnąłem do ebooka, to doceniłem jej piękno i siłę. Może dlatego, że jest dosyć skondensowana, każde słowo waży, a audiobooka zwyczajowo słucham jednym uchem.

Powtarzam, z pozoru to lekka, zwiewna, delikatna proza, ale pod powierzchnią czają się okropności, traumy, cierpienia. Jak już wspomniałem, napisane to bardzo oszczędnie, ale tym większe robi wrażenie. Świetna rzecz.