Ciemność i partnerzy recenzja

Niewielu z nas, czytelników, może się pochwalić choć jedną przeczytaną książką litewskiego autora. „Ciemność i partnerzy” Sigitasa Parulskisa to tytuł zgłoszony do udziału w IX edycji konkursu AMBASADOR NOWEJ EUROPY za 2021 rok, organizowanego przez bibliotekę Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku. Z południa Polski staram się śledzić poczynania biblioteki ECS, stąd ta pozycja w moim księgozbiorze.

Opowieść dotyczy roku 1941, kiedy Litwę opuszczają Rosjanie i wkraczają Niemcy. Vincentas, główny bohater, jest Litwinem, fotografem, który, by ratować życie, zgadza się na współpracę z niemieckim oficerem. Ma on służyć swoimi zdjęciami w realizacji poetyckiej wizji śmierci. Uczestniczy w egzekucjach Żydów, robią to jego rodacy we współpracy z Niemcami. Od oficera SS, konesera sztuki i zwyrodnialca, zależy życie Vincentasa i Judyty, Żydówki, z którą główny bohater ma romans i którą chce ocalić.

Jest to wstrząsająca historia, która dla mnie przedstawia studium szaleństwa po makabrycznej decyzji i tego, co ta decyzja obnażyła Vincentasowi o nim samym, o Niemcach i o jego rodakach, Litwinach. O człowieku.

Pewnie też niewielu z nas zna bardziej historię sąsiadującej z nami Litwy. W czasie II wojny światowej kolaborowała z Niemcami. Litwini służyli w formacjach wojskowych związanych z armią niemiecką i aktywnie uczestniczyli w eksterminacji Żydów.

Mam wrażenie, że autor swoją powieścią prowokuje Litwinów do zmierzenia się z tym tematem, z tą niechlubną kartą historii Litwy. Nie rozliczono tego okresu, gdy Litwa była jedną z republik ZSRR. Po latach książka Parulskisa jest jednym z głosów upominających się o przepracowanie kolaboracji i udziału w likwidacji Żydów.

„Ciemność i partnerzy” to nie jest łatwa i przyjemna proza. Jest tak dlatego, że jest to proza oskarżająca, niewygodna, zmuszająca do zajęcia stanowiska, proza o prawdzie, o której chciałoby się zapomnieć. Nie jest pewnie łatwo stanąć przed własnym narodem i być głosem wzywającym do rozliczeń, głosem przypominającym Litwinów-katów.

Mimo to polecam, bo temat jest ważny dla świadomości Europejczyka.