Ocalać recenzja

To nie do końca analiza “Zapisu socjologicznego” słynnej fotografki Zofii Rydet. Faktem jest, że to jej najbardziej rozpoznawalny projekt fotograficzny i czasochłonny (11 712 zdjęć w ciągu 12 lat - stan na 2018 r.). Oficjalne rozpoczęcie datuje się na rok 1978, choć już wcześniej pojawiają się ślady takiej działalności, a zakończenie na rok 1990.

J. Dziewit i A. Pisarek, autorzy książki “Ocalać. Zofia Rydet a fotografia wernakularna”, skupili się na jednym z wielu obszarów, gdzie realizowano “Zapis…”, a mianowicie na Rzeszowszczyźnie (głównie Błażowa).

Fotografka jeździła po Polsce w poszukiwaniu utrwalenia znikającej wsi. Fotografowała domy z zewnątrz, wnętrza domów i domowników. Idąc za cytatem z książki, tak wspominano Rydet z tamtych działań: “ [...] Pani Zofia szukała chat, w których spodziewała się jeszcze znaleźć jakieś starocie, wybierała jak najstarsze chałupy, a Jej >> łakomstwo<< fotograficzne było nieposkromione… Chciała ogarnąć swym Zapisem cały ginący świat polskiej wsi.[...] ”.

Jak zatem przekonywała obcych ludzi do sfotografowania się? Bez przygotowania, w roboczych ubraniach? “ [...] by osiągnąć swój cel, którym było stworzenie Zapisu, mówiła swoim modelom, że zdjęcia zostaną wysłane papieżowi (do czego później nie dochodziło, choć oczywiście nie możemy wykluczyć takiej intencji) [...] ”.

Zdjęć z “Zapisu…” jest tak dużo, że większość to nie odbitki, tylko czarno-białe negatywy. Czy to wystarczy, by dobrze zarchiwizować i pokazać dzieło światu? Archiwizacja i udostępnianie zdjęć wciąż trwa, ale pojawiają się problemy natury procesu kreatywnego. Odbitkom z negatywów można nadać inne kadrowanie i ekspozycję (kontrast, tonacja itd.).

Drugim filarem książki jest inna fotografia lokalna, rodzinna, która również ocala od zapomnienia, jak to chciała uczynić swoim projektem Rydet. Stąd kolejne rozdziały poświęcone właśnie temu: “Pudełka z historiami. Archiwa i praktyki fotograficzne na Podkarpaciu”, “Kręgi synchronii. Fotografia i więzi”, “Miejsca przeszłości. Zdjęcia w obiegach lokalnych”.

Wróćmy jeszcze do Zofii Rydet. Na zdjęciach z “Zapisu…” widzimy nie tylko ludzi, ale też dziedzictwo w postaci zwykłych przedmiotów w domostwach. Szczególne znaczenie mają ściany na tle, których fotografowano domowników. A na nich dla nich może nie, ale dla nas kiczowate obrazki świętych, papieża oraz portrety ślubne, czyli tzw. monidła. O i dzięki tej książce ostatnio dopytywałam rodzinę, co się stało z monidłem po świętej pamięci babci.

Koniecznie zajrzyjcie na stronę fundacjarydet.pl, polecam.

Książka została otrzymana z Klubu Recenzenta serwisu nakanapie.pl.