Opinia na temat książki Dzieci demonów

Napiętnowany urodzeniem, czyli szczypta Orwella w fantastyce

W „Dzieciach demonów” nie znajdziecie opisów tego, co bohaterowie przygotowują sobie na śniadanie, czy obroty w tańcu wykonują w lewo czy w prawo i jak mają przy tym ustawione stopy. Tego rodzaju nieistotne dla fabuły informacje zostały całkowicie pominięte, a w efekcie powstała książka o uniwersalnej wymowie.
Świat po wojnie. Wprawdzie bezimienni słudzy bogini Elishty zostali pokonani, a sama bogini uwięziona w podziemnych czeluściach, jednak ślady konfliktu pozostały: nadal pojawiają się potomkowie demonów i ludzi – półdemony, których wydzieliny zatruwają. Dosłownie zatruwają świat: w zetknięciu z krwią, śliną, a nawet potem półdemona rośliny obumierają, a ludzie – jeśli mają szczęście – jedynie chorują. Demonową skazę usuwa tylko ogień. Tropieniem i eksterminacją półdemonów zajmują się głównie, choć nie jedynie, Wędrowcy Erin Błogosławionej, wybrańcy obdarzeni zdolnością zmiany kształtu (biegający z wilkami), ale przede wszystkim – darem wydobywania wspomnień z demonowych czaszek. Wędrowcy zajmują się także uzdrawianiem ziemi: po wielokroć wracają na skażone połacie i stopniowo przywracają równowagę biologiczną.
„Dzieci demonów” to w zasadzie opowieść w opowieści: głównymi bohaterami wcale nie jest para Wędrowców Erin, tak naprawdę oni są tylko narratorami. Prawdziwym bohaterem jest martwy w chwili rozpoczęcia narracji półdemon Jona, którego wspomnienia w poszukiwaniu śladów istnienia innych potworów „przegląda” Wędrowiec-kobieta. Właśnie tak, Wędrowiec-kobieta, gdyż autor nie zdradza jej imienia, podobnie zresztą, jak i imienia jej męża – drugiego z pary Wędrowca. Można odnieść wrażenie, że w zamyśle bogini Wędrowcy mają być pozbawieni indywidualności i stanowić jedynie przedłużenie jej ramienia, bezosobowe i zdeterminowane narzędzie odbudowy zniszczeń wojennych, przywracania równowagi. Wrażenie to wzmacnia ich półwilcza natura rzutująca na sposób wypowiedzi: bardzo oszczędny, skoncentrowany na faktach, ale pozostawiający ślad wyraźnego poczucia zagubienia w momentach, gdy we wspomnieniach Jony pojawiają się „zapisy” niedostępnych dla wilków emocji. Nota bene Wędrowiec-kobieta wyraźnie deklaruje, że nie rozumie ludzi, nie rozumie ludzkiej idei budowania miast i życia w tak dużych skupiskach, w których brakuje przestrzeni. Właśnie tak przefiltrowane przez wilczy punkt widzenia wspomnienia Jony trafiają w ręce czytelnika.
Miasto, w którym toczy się akcja powieści mogłoby być zupełnie dowolnym miastem na świecie – do tego stopnia pozbawione jest cech charakterystycznych. Owszem, są w nim świątynie, przystań, karczmy, dzielnice nędzy i dzielnice bogaczy, działa straż miejska; jednak współistnienie tych wszystkich elementów infrastruktury pokazane jest z wilczego punktu widzenia, dla którego np. ogrodzenie to tylko przeszkoda do pokonania, a nie ozdobny element architektoniczny wyznaczający granice posesji. Tak samo potraktowana jest lokalizacja epizodów w poszczególnych dzielnicach: istotne jest samo miejsce, a nie jego wygląd zewnętrzny. Jedynie w momentach, gdy w przeglądanych wspomnieniach pojawiają się jakieś (nieliczne!) elementy opisu, np. pomieszczenie piwniczne z klepiskiem, wyobraźnia czytelnika otrzymuje konkretną wskazówkę.
Taka minimalistyczna kreacja świata ma swoje konsekwencje. Samo miasto nie jest w żaden sposób zaskakujące. Nie ma w nim niczego do odkrywania. To w żadnym razie nie zarzut, jedynie zwrócenie uwagi na fakt, że dzięki takiej konstrukcji czytelnik, wspomagając własnymi skojarzeniami skąpą kreację, porusza się w „znajomym” otoczeniu i nic nie przeszkadza mu w skoncentrowaniu się na perypetiach bohaterów, zdarzeniach dużych i małych, z przewagą tych ostatnich. Ale każde takie zdarzenie pozostawia ślad, wywiera wpływ, kształtuje osobowość, choćby w minimalnym stopniu. Postaci są absolutnie niejednoznaczne, począwszy od tych, usiłujących za wszelką cenę przeżyć, a skończywszy na tych, które bawią się losem innych. I w takim wyborze autora upatruję największy plus powieści: pozwala skupić się na bohaterach, wyraźnie odbijających od minimalistycznego tła i analizie ich postępowania, co wcale nie jest takie łatwe. Nie tylko dlatego, że nie wszyscy potomkowie demonów są przesiąknięci Złem i knują przeciwko ludziom, a postępowanie niektórych ludzkich bohaterów zasługuje na zdecydowane potępienie, ale przede wszystkim dlatego, że autor stworzył świat z bezwarunkowym systemem praw, od których nie ma odwołania.
„Dzieci demonów” mogą poruszyć, wywołać skojarzenia nie tylko z innymi lekturami, których akcja toczy się w opresyjnych systemach, ale także z niechlubnymi kartami historii, jak stosy Inkwizycji.

Recenzja ukazała się 2012-01-31 na portalu katedra.nast.pl