Poza krawędź świata

Kiedy byłam mała moimi idolami byli Limahl, George Michael, Krzysztof Kolumb i Ferdynand Magellan, przy czym pierwsze miejsce zajmował Kolumb mimo niedostępności plakatów do powieszenia na makatce.
Jak na osobę zaczytującą się w opowieściach o odkryciach geograficznych po latach w mojej pamięci niewiele zostało faktów dotyczących wyprawy Magellana. Pamiętałam, że to był mniej więcej rok 1520, że sam kapitan zginął na Filipinach, że z uporem maniaka szukali przesmyku prowadzącego na drugą stronę Ameryki Południowej i że rozmiar Pacyfiku był dla wszystkich niemiłym zaskoczeniem. Do tego dochodziły niezmiennie przerażające relacje o szkorbucie.

Na szczęście trafiłam na książkę "Poza krawędź świata", która nie tylko odświeżyła informacje ale dostarczyła mnóstwa szczegółów, dzięki którym dużo łatwiej wyobrazić sobie tę wyprawę oraz docenić jej wagę. Autor nie ogranicza się do odtworzenia trasy, ale pokazuje tło polityczne i kulturowe - traktat z Tordesillas dzielący strefy wpływów Portugalii i Hiszpanii, znaczenie przypraw korzennych (trudno mi było sobie wyobrazić, że ktoś mógłby tak bardzo pragnąć gałki muszkatołowej czy goździków, żeby opłynąć cały świat w poszukiwaniu lepszej drogi handlowej), sposób finansowania takich przedsięwzięć, warunki życia na statkach itp. Wszystko to składa się na fascynującą opowieść. Magellan borykał się nie tylko z żywiołami ale przede wszystkim z niesubordynacją części załogi oficerskiej i powtarzającymi się buntami. Jako Portugalcz...

Pasjonująca opowieść o wyprawie Ferdynanda Magellana, portugalskiego żeglarza, odkrywcy i podróżnika, który w służbie króla Hiszpanii Karola I (cesarza Karola V Habsburga) podjął się odkrycia zachodniej drogi do leżących na wschodzie Wysp Korzennych. Konieczność taka wynikała z ustanowionego na mocy traktatu z Tordesillas podziału świata i nowo odkrywanych lądów pomiędzy Portugalię a Hiszpanię. Narracja przeplatana jest wiadomościami na temat wątków obocznych z zakresu historii, geografii czy nauk przyrodniczych i dodatkowymi wyjaśnieniami, które mogą być przydatne dla lepszego zrozumienia całości, choć czasem autor zbytnio upraszcza lub wręcz się myli, co prostuje redakcja polskiego wydania. Wyprawa, którą zorganizował i kierował Magellan, jako pierwsza w dziejach opłynęła dookoła kulę ziemską. Trwający trzy lata rejs o niezwykłym znaczeniu historycznym, przyniósł jednak także wiele cierpienia i tragedii jego uczestnikom (z około 260 ludzi powróciło do Hiszpanii tylko 18) oraz wielu „tubylcom”. Kim jednak był sam Magellan, który zginął w bezsensownie sprowokowanej przez siebie bitwie z mieszkańcami wyspy Mactan: geniuszem czy szaleńcem? Tyranem i zdrajcą, czy wizjonerem i bohaterem? Czy źródłem jego oszałamiających sukcesów była wiedza, intuicja, iskra boża, czy tylko zwykły łut szczęścia? Czy powodzenie spowodowało u niego zaburzenia psychiczne, które ostatecznie doprowadziły do klęski, czy też nakręcanie spirali wydarzeń było nieuniknioną koniecznością? To czytelnik musi o...

Niby prosta sprawa, pamiętamy z podstawówki, że wyprawa Ferdynanda Magellana opłynęła jako pierwsza świat, on sam zginął po drodze na wyspach Pacyfiku, ale reszta jest milczeniem, jak mawiał klasyk. W sumie źródeł pisanych za dużo nie ma, to w końcu szesnasty wiek. Na szczęście w wyprawie brało udział dwóch śmiałków, którzy postanowili dodatkowo prowadzić dzienniki podróży - Antonio Pigafetta i Gines de Mafra. Obie wersje znacznie się różnią od siebie, na co autor zwraca uwagę. Pigafetta był wpatrzony w Magellana jak w króla, nie znajdziemy w jego pismach śladu krytyki kapitana. Za to zawdzięczamy mu piękne opisy zwyczajów napotykanych ludów, ich pożywienia i życia rodzinnego.

I to właśnie z zapisków Pigafetty autor najwięcej korzysta. Ale książka nie jest przecież żywcem przepisanym pamiętnikiem, o nie. Moim zdaniem autor wspaniale oddał klimat epoki wielkich wypraw, ich zagrożeń i spodziewanych zysków. Dowiedzieć się możemy o życiu zwykłych marynarzy, historii na przykład walki ze szkorbutem czy o średniowiecznej chińskiej Flocie Skarbów.

Bardzo dziękuję za polecenie tej książki, którą oczywiście polecam bardzo gorąco wszystkim wielbicielom literatury podróżniczej.