Agla. Alef recenzja

Historia o zaginionym ojcu, naukach u czarodziejki i tajemniczych zniknięciach z perspektywy dorastającej dziewczyny.




Sofja przechodzi przemianę nie wyłącznie dojrzewając, ale też przemianę w znaczeniu bardziej dosłownym. Autor podkreśla, że ono „jest rzeczywiste i faktyczne, tyle że dla nas niekoniecznie musi być zauważalne“*. A ulega jemu nie tylko główna bohaterka, ale też niektórzy ludzie wokół niej. I nie ma w tym nic dziwnego, skoro powieść ciągle tańczy wokół tematu holometabolii, czyli przemiany od larwy przez poczwarkę po imago, . Ukazuje się ona wiele razy dosłownie i metaforycznie. Ale. Choć jest ona istotna — powieść się na niej nie kończy.

Światem stworzonym przez Radka nie rządzi chrześcijaństwo (tu religia dawna, niemalże zapomniana), a gnoza, która zakłada, że rodzimy się, by być nieszczęśliwymi. Brzmi to nieprzyjemnie, jakby ktoś komuś robił na złość, ale tłumaczy całe niedopasowanie jednostek, zgniliznę świata i codzienną niesprawiedliwość. Bohaterowie wiele razy poruszają ten temat i wywołuje on wiele przemyśleń.

W dodatku świat powieści to świat tajemniczego cara i opresyjnej władzy, przeciwko której nie można powiedzieć nic złego. Obowiązuje cenzura, nieuzasadnione przesłuchania to norma, a bezpieki (UB — urząd bezpieczeństwa) należy się obawiać. Za wywrotowe poglądy można trafić w pasiaku do łagrów lub można zniknąć na inne sposoby. Obowiązuje więc system totalitarny, w którym klasizm i patriarchat ma używanie.

A choć wszystko to to potężne podwaliny świata, to jednak nie są one jeszcze największym plusem serii! Radek Rak bowiem roztrzaskał nasz świat i poskładał go na nowo, a w miejsce powstałych luk włożył fantastykę. Już sam system monetarny (suwereny, korony i kopiejki) to prawdziwy misz-masz, ale najpiękniej wyszła mu społeczność Jomów, którzy trochę przypominają Żydów, trochę Romów, a trochę starochrześcijańskie sekty. Najlepsze jest jednak to, że ich cytowanie słowa bożego, to cytaty z Biblii, Koranu i apokryfów. Nie są odbiciem jednej społeczności, a raczej pasują do każdej ortodoksyjnej grupy religijnej. Co jeszcze ciekawe — w świecie Raka technologia jest daleko w tyle, a pewne zachowania mogą wskazywać na przestażałą etykietę, ale pojawia się dzisiejszy slang w towarzystwie naleciałości gwary. Wszystko jest wymieszane i przetworzone.

Brzmi poważne, ale w historii tej obecny jest humor. Podobają mi się wszystkie komentarze, które porównują Raka i Pratchetta, choć więcej ich dzieli niż łączy. Sam autor zdaje się nie być fanem takich zestawień, ale to skojarzenie na tyle intensywne, że warto o nim wspomnieć. Czy jednak faktycznie humor ich ma wspólne styki, to jest mało istotne, bo najważniejsze jest to, że Rak ciężkie tematy osłodził cudowną kpiną i subtelnym absurdem.

A na koniec, już prawdziwy koniec, wspomnieć muszę jeszcze o tym, że Radek Rak pisze o patriarchacie, okresie i seksizmie okiem uważnego obserwatora świata. Jest to coś, do czego przyzwyczaiła mnie jedynie literatura niektórych co odważniejszych kobiet, nie mężczyzn, nie w takim natężeniu i nie tak dobrze ujętego. Świat powieści to świat bardzo konserwatywny z małymi wyjątkami, a choć konserwatyzm ten czasami ukazany jest jako coś niepoważnego — wybrzmiewa mocno!

No. I jest jeszcze reprezentacja LGBTQ+ ujęta w tak, TAK fajny sposób, że aż nie wiem, co powiedzieć.

Panie Radku, przeczytam wszystko, co Pan stworzy i co Pan już stworzył. WSZYSTKO.

A jako, że sama powieści tej nie opiszę tak dobrze, jak zrobi to autor, to odsyłam do jego wywiadu z Olgą Wróbel dla online magazynu Empiku — „W fantastyce łatwo się zadomowić. Wywiad z Radkiem Rakiem“.
(https://www.empik.com/pasje/w-fantastyce-latwo-sie-zadomowic-wywiad-z-radkiem-rakiem,126642,a)

* fragment wywiadu dla Gazety Krakowskiej „Radek Rak i jego baśniowy Kraków: Każda ucieczka w fantastyczny świat jest ucieczką z więzienia“