Opowieści o ojczyźnie recenzja

Jakże brutalne są te opowiadania. Obraz Rosji odmalowany przez Glukhovskiego jest zatrważający, ale czy i rzeczywistość taka nie jest? Autor, który kojarzy się głównie z nurtem literatury postapokaliptycznej („Metro 2033”) zabiera nas w dziką podróż po swojej ojczyźnie, gdzie trudno stwierdzić co jest jawą, a co (złym) snem. Wszystko spowite jest mgłą i złowrogim chłodem – granice się tu zacierają. Jeśli Rosja to stan umysłu – bez dwóch zdań wymaga izolacji, czego w coraz większym stopniu stajemy się świadkami.

Wiem, że wszystko co pochodzi z Rosji jest aktualnie złe. Jesteśmy w tym co prawda hipokrytami, bo nadal importujemy rosyjski gaz i wiele innych dóbr, jednak jednoznacznie opowiadając się po stronie suwerenności Ukrainy, zaczęliśmy gardzić wszystkim co rosyjskie. Embargo dotyczy również literatury i znam sporo osób, które postanowiło nie czytać już Dostojewskiego czy Tołstoja. Co w takim razie zrobić z takimi rosyjskimi autorami, którzy odrzucani są w swojej ojczyźnie? Julija Jakowlewa napisała trylogię kryminalną, która uderza w ZSRR. Teraz Dmitry Glukhovsky, ceniony dotychczas zarówno w Rosji jak i poza nią, traktowany jest wśród rodaków jako „agent obcego wywiadu”. Czy doczekaliśmy czasów autorów wyklętych? Tych, których wolno czytać na wschodzie, nie wypada czytać na zachodzie. I vice versa…

Zdaje się, że sam autor zdaje sobie sprawę z tego, iż jego proza może być potraktowana jako potencjalnie niebezpieczna dla ojczyzny, o której zdecydował się opowiedzieć:

Warto sięgnąć po „Opowieści o Ojczyźnie”, i to nie tylko ze względu na to, że Dmitry Glukovsky stał się za sprawą tych opowiadań wrogiem rosyjskiego narodu. Bez wątpienia to o czym i w jaki sposób pisze, nie może spodobać się „aparatowi” państwa. Jego opowiadania pokazują przerażającą degrengoladę i chorobę, która trawi Rosję. Jeśli śmiejemy się nieraz z Polski, że to państwo z dykty, to Dmitry Glukhovsky przedstawia swoją ojczyznę jako mocarstwo ze sklejki (i to dosłownie – poczytajcie opowiadanie zamykające zbiór: „Ciągle stoi”).

Nie są to opowiadania, które poprawią nam nastrój. Ale chyba nikt nie planuje w obecnym czasie czytać o Rosji, z nadzieją na lekką i odprężającą lekturę. Znajdziemy w tych tekstach sporo ironii, która zdaje się maskować ból, który towarzyszy autorowi. Nie sądzę by opowiadania te pisał z satysfakcją. To raczej krzyk rozpaczy, którym chce przebudzić choć część rodaków, oraz pokazać prawdę reszcie świata.

Rozbawiło mnie to, że przed pierwszym opowiadaniem znajdziemy zapewnienie: „Wszystkie nazwiska bohaterów oraz nazw organizacji, firm i państw, które występują w tej książce, zostały wymyślone. Jakakolwiek ich zbieżność z nazwiskami i nazwami rzeczywiście istniejących osób, organizacji i państw jest najzupełniej przypadkowa”. Tymczasem, od pierwszej do ostatniej strony, jasnym jest o kim pisze autor. I wiemy też, że wszelkie podobieństwa są jak najdalsze od przypadku.

Nie musi nawet używać nazwiska Putin czy Miedwiediew. Gdy pojawia się prezydent i premier, nie mamy wątpliwości kogo opisuje Glukhovsky. Momentami jest to bardzo zabawne, aż do czasu, gdy dociera do nas, że tak wygląda rosyjska rzeczywistość. Podczas lektury śmiech może nam towarzyszyć jedynie poprzez łzy. Polecam przede wszystkim mistrzowskie opowiadanie: „Karmienie tajskich sumików”.

Trzeba tu szczerze napisać, że opowiadanie opowiadaniu nie jest równe, jak to zazwyczaj bywa w tego typu zbiorach. Jedne są mroczniejsze, inne można zaliczyć bardziej do kategorii realizmu magicznego. Jeszcze inne przytłaczają brudem i brutalnością. Nie wszystkie mi się podobały – pierwsze ze zbioru („Oppenheimer”)zmroziło mnie na tyle, że nie byłem pewien czy podołam tej książce.

Jednak znajdziemy w tym zbiorze również perełki, które przynajmniej ze mną zostaną na długo. „Wezwanie”, „Prawo na telefon” czy „Alter ego” na sto procent przetrwają próbę pamięci. Dlatego uważam, że warto sięgnąć po tę książkę. Zwłaszcza, że podczas lektury może poczujemy się nieco lepiej w naszej Ojczyźnie? Może państwo z kartonu jest nadal lepsze niż mocarstwo ze sklejki?

Polecam, choć nie bez zastrzeżeń.