Szóstka recenzja

Rzadko mi się zdarza, żebym o debiucie mówiła, że jest moim odkryciem roku, jak to ma miejsce w przypadku 𝐾𝑜𝑧ł𝑎 Przemysława Kowalewskiego. Może dlatego, że znalazłam w tym kryminale coś, co bardzo lubię, wytwór wyobraźni autora połączony z prawdziwymi zdarzeniami. 𝐾𝑜𝑧𝑖𝑜ł bowiem to kryminał osadzony w historii, gdzie fikcja literacka miesza się z prawdą. Po tym, jak 𝐾𝑜𝑧𝑖𝑜ł został bardzo dobrze przyjęty przez czytelników, autor postanowił kontynuować przygody niezłomnego milicjanta Ugne Galanta. Tym razem na tapet Przemysław Kowalewski wziął tragiczny w skutkach wypadek tramwajowy w Szczecinie. Do wypadku słynnej „szóstki” doszło 7 grudnia 1967 roku, w którym zginęło 15 osób, a 140 odniosło rany. Katastrofa na ulicy Wyszaka była największą w historii Polski z udziałem tramwaju. To ta tragedia spowodowała początek zmian w funkcjonowaniu komunikacji miejskiej. Po szczegółowym śledztwie nie ustalono winnych i nikt nie został oskarżony. Krystyna Pressejsen, która tego feralnego dnia prowadziła „szóstkę”, już nigdy nie siadła za sterami żadnego tramwaju.

O katastrofie tramwajowej na ulicy Wyszaka pamięć wciąż się nie zaciera, chociaż w tym miejscu nie znajdzie się żadnej tablicy upamiętniającej tamto zdarzenie. Snuto wtedy rozmaite teorie spiskowe, które jednak nigdy nie znalazły uzasadnienia, albo nie ujrzały światła dziennego. Przemysław Kowalewski wykorzystał te niedomówienia i na kanwie prawdziwej katastrofy, którą ze szczegółami opisuje w prologu, stworzył niezwykle ciekawą i wciągającą powieść kryminalną osadzoną w czasach PRL-u. W 𝑆𝑧ó𝑠𝑡𝑐𝑒 wykorzystuje nie tylko prawdę, ale wszystkie teorie spiskowe, które nagromadziły się wokół tej sprawy. Doskonale połączył prawdę historyczną z fikcją literacką, stworzył niesamowicie dobry kryminał, w którym wodzi bohaterów książki i czytelnika po ciemnych zakamarkach ówczesnego Szczecina. Po tragicznym w skutkach wypadku, który stał się powodem do snucia rozmaitych teorii, włącznie, z tym że była to dywersja, minister spraw wewnętrznych powołuje tajną grupę, która ma za zadanie zbadać przyczyny wypadku. Zespół tworzą śledczy, którzy dziesięć lat wstecz, przyczynili się do rozwiązania sprawy sekty ze Wzgórza Kupały. Grupa śledczych pod dowództwem Joanny Krauze rozpoczyna drobiazgowe śledztwo, które doprowadza do nieoczekiwanych wniosków i narazi ich życie na niebezpieczeństwo. Bardzo cieszyłam się, że Ugne Galant powrócił bowiem, to bohater, który poprzednio skradł moje serce. W życiu Ugne od tamtego czasu nie wiele się zmieniło. Co prawda awansował, ale bez odpowiedniej dawki alkoholu nadal nie potrafi normalnie funkcjonować, za to w sytuacjach podbramkowych jego umysł działa na najwyższych obrotach. Człowiek bezwzględny dla swoich wrogów, skłonny oddać życie za przyjaciół, a gdy trzeba działać, to na oślep brnie do przodu, jak taran. Autor podobnie, jak poprzednio nieustanie pakuje Galanta w tarapaty, by potem w spektakularny sposób go z nich wyciągać.

𝑆𝑧ó𝑠𝑡𝑘𝑎 zaczyna się niczym horror albo powieść grozy, niestety opisana w prologu książki tragiczna w skutkach katastrofa tramwajowa to nie fikcja literacka, do tego wypadku doszło naprawdę 56 lat temu. Czy to, co się wtedy stało, było kwestią przypadku z powodu awarii hamulców elektrodynamicznych, czy celowe działanie ? Nie wiadomo. Sprawa katastrofy „szóstki” nigdy nie została wyjaśniona, nikt o wypadek nie został oskarżony, sprawę umorzono.

W specjalnym pokoju w Teatrze Lalek „Pleciuga” zebrała się grupa śledczych pod dowództwem Joanny Krauze. Grupa oficjalnie nie istnieje, a dochodzenie, które mają prowadzić, jest ściśle tajne. Ministerstwo spraw wewnętrznych nie życzy sobie rozgłosu wokół tej sprawy. Od tamtej sprawy dotyczącej sekty, gdy Ugne Galant stracił przyjaciela, minęło już dziesięć lat, w życiu milicjanta nie wiele się zmieniło. Otrzymał awans na kapitana, pracuje w milicji i nadal pije, bo wmawia sobie, że w jakiś chory pokrętny sposób jest naznaczony przez śmierć, gdyż tak się składa, że nie żyją wszyscy, do których się zbliżył. Z tego powodu obawia się bliskich relacji z kimkolwiek, woli być sam. Teraz ponownie został włączony do grupy śledczych, mającej prowadzić nieoficjalne śledztwo, tym razem dotyczącego wypadku tramwaju. Na czele grupy stoi kobieta, w której wtedy zakochał się jego nieżyjący przyjaciel. W grupie śledczych ponownie znaleźli się niezastąpiony Wajda (lwowiak) i Basia, budząca w Ugne niechciane uczucia.

Czasy i ludzie się zmieniają, natomiast Ugne może zmienić się tylko dla jednego. 𝑇𝑜 𝑗𝑒𝑠𝑡 𝑠𝑖𝑙𝑛𝑖𝑒𝑗𝑠𝑧𝑒 𝑛𝑖ż 𝑝𝑜𝑐𝑖ą𝑔 𝑑𝑜 𝑏𝑢𝑡𝑒𝑙𝑘𝑖. 𝑇𝑜 𝑗𝑒𝑠𝑡 𝑝𝑎𝑟𝑡𝑖𝑎 𝑠𝑧𝑎𝑐ℎó𝑤 𝑧 𝑑𝑖𝑎𝑏ł𝑒𝑚, 𝑛𝑎 𝑔𝑟𝑎𝑛𝑖𝑐𝑦 ż𝑦𝑐𝑖𝑎 𝑖 ś𝑚𝑖𝑒𝑟𝑐𝑖. Dla rozwiązania sprawy mógłby dać pogrzebać się żywcem. Jednak po wszystkim wraca do prawdziwego Galanta, człowieka […], 𝑘𝑡ó𝑟𝑦 𝑛𝑖𝑒 𝑙𝑖𝑐𝑧𝑦 𝑠𝑖ę 𝑧 𝑛𝑖𝑐𝑧𝑦𝑚 𝑖 𝑧 𝑛𝑖𝑘𝑖𝑚, 𝑘𝑡ó𝑟𝑦 𝑛𝑖𝑒 𝑚𝑎 ż𝑎𝑑𝑛𝑦𝑐ℎ 𝑤𝑎𝑟𝑡𝑜ś𝑐𝑖, 𝑖𝑑𝑒𝑎łó𝑤 𝑖 𝑧𝑎𝑠𝑎𝑑 𝑚𝑜𝑟𝑎𝑙𝑛𝑦𝑐ℎ. Jeśli liczył, że Basia da mu drugą szansę, to się bardzo pomylił. Dziewczyna, mimo że żywi do niego ciepłe uczucia, doskonale zdaje sobie sprawę, że Ugne jest człowiekiem uzależnionym od alkoholu i nie da rady zbudować nic trwałego.

Tymczasem ktoś metodycznie likwiduje wszystkich świadków wypadku. Ekipa po przeanalizowaniu danych technicznych, już wie, że ktoś celowo doprowadził do awarii hamulców w tramwaju. Niewinni ludzie zginęli, bo komuś ewidentnie bardzo na tym zależało, a winą za tragedię obciążyć Żydów. Teraz zaciera wszystkie ślady i likwiduje niewygodnych świadków. Grupa śledczych powoli zaczyna zbliżać się do prawdy, czego dowodem jest list z ostrzeżeniem pozostawiony na drzwiach ich tajnej siedziby. Wtedy dociera do nich, że jest ktoś, kto zna ich każdy krok. Gdy w pomieszczeniu znajdują podsłuch, wiedzą, że nikomu nie mogą ufać i, że siedzą w tym gównie sami.

Nadchodzi moment, gdy wydaje się, że agenci nie mogą wyjść z tej opresji cało, gdyż ludzie stojący za katastrofą tramwaju nie cofną się dosłownie przed niczym i nie przebierają w środkach, by zniechęcić ekipę do deptania im po piętach. Wtedy następuje niespodziewany twist w fabule, dający nadzieję, że wszystko może mieć pozytywne zakończenie, lecz to tylko złudna chwila oddechu. Bractwo Sprawiedliwych jak siebie nazywają, nie odpuszcza i nie daje za wygraną. Wydaje się, że są krok przed ekipą i to oni wciąż rozdają karty, a dodatkowo są chronieni przez kogoś na wysokim stanowisku.

Świetnie napisany kryminał, w którym autor pokazuje obłudę i zakłamanie ówczesnych władz, uciszanie niewygodnych świadków, zmowę milczenia i fanatyzm, który prowadził prostą drogą ku katastrofie. Przemysław Kowalewski udowodnił kolejny raz, że jest znakomitym pisarzem i potrafi stworzyć świetną historię, w którą z łatwością uwierzy czytelnik. Na uwagę zasługuje wspaniale skomponowana fabuła, pełna nieoczekiwanych zwrotów akcji, z momentami mrożącymi krew w żyłach. Historia stworzona przez Przemysława Kowalewskiego zawiera sporo informacji dotyczących wydarzeń, które faktycznie miały miejsce i dodatkowo ubarwił je tymi wymyślonymi przez siebie. Całość jest tak doskonale skomponowana, że nie wątpi się ani przez chwilę, że wszystko, o czym się czyta, mogło być prawdą.

Autor bardzo rzetelnie oddał rzeczywistość końca lat sześćdziesiątych, który był okresem nasilonych konfliktów o podłożu antysemickim, a także machinacji w szeregach PZPR. Szary obywatel nie miał świadomości tego, co faktycznie się dzieje. 𝐾𝑎ż𝑑𝑦 𝑜𝑏𝑦𝑤𝑎𝑡𝑒𝑙 𝑡𝑒𝑔𝑜 𝑐ℎ𝑜𝑙𝑒𝑟𝑛𝑒𝑔𝑜 𝑘𝑟𝑎𝑗𝑢, 𝑘𝑡ó𝑟𝑦 𝑐ℎ𝑜ć 𝑝𝑜𝑚𝑦ś𝑙𝑎ł 𝑖𝑛𝑎𝑐𝑧𝑒𝑗, 𝑛𝑖ż ż𝑦𝑐𝑧𝑦 𝑠𝑜𝑏𝑖𝑒 𝑡𝑒𝑔𝑜 𝑝𝑎𝑟𝑡𝑖𝑎, 𝑚ó𝑔ł 𝑠𝑝𝑜𝑑𝑧𝑖𝑒𝑤𝑎ć 𝑠𝑖ę 𝑤𝑖𝑧𝑦𝑡𝑦 𝑓𝑎𝑐𝑒𝑡ó𝑤 𝑤 𝑐𝑖𝑒𝑚𝑛𝑦𝑐ℎ 𝑠𝑘ó𝑟𝑎𝑐ℎ 𝑧 𝑙𝑒𝑔𝑖𝑡𝑦𝑚𝑎𝑐𝑗𝑎𝑚𝑖 𝑏𝑒𝑧𝑝𝑖𝑒𝑘𝑖. Jestem pełna podziwu dla skrupulatnego i profesjonalnego researchu, jakiego dokonał autor, by zachować specyficzny klimat czasów PRL-u. Wspaniale przedstawił realia codzienności, nastroje polityczne, szczegóły dotyczące mody, muzyki, a także motoryzacji. 𝑆𝑧ó𝑠𝑡𝑘𝑎 może zawiera nieco mniej makabrycznych opisów od poprzedniej powieści, ale nadal jest to świetny miks gatunkowy, który łączy kryminał z elementami rasowej sensacji i wydarzeniami historycznymi w tle.

Może Bractwo Sprawiedliwych nie istnieje i nigdy nie istniało, ale na koniec ode mnie mała dygresja, też mam swoją teorię spiskową. Gdzieś tam w cieniu, żyją ludzie zgromadzeni wokół tajnego bractwa, sekty, czy jeszcze innego tworu marzący o władzy absolutnej nad całym światem. Nikt nie wie kim naprawdę są i zakulisowo pociągają za sznurki, wzniecając pożary nienawiści, a sami chronią się za konfliktami, jak za tarczą ochronną. Idea władzy ogólnoświatowej nie jest nowa. Chęć panowania nad innymi pod płaszczykiem dobrych idei, nawracania, tudzież podobnego fanatyzmu znany jest z historii. Panowanie nad innymi i pieniądze mają tak ogromną moc, że odbierają ludziom rozum i często dochodzi do nadużywaniu władzy.

𝑊ł𝑎𝑑𝑧𝑎 𝑑𝑎𝑗𝑒 𝑝𝑖𝑒𝑛𝑖ą𝑑𝑧𝑒, 𝑝𝑖𝑒𝑛𝑖ą𝑑𝑧𝑒 𝑑𝑎𝑗ą 𝑤ł𝑎𝑑𝑧ę. 𝑍𝑎𝑟ó𝑤𝑛𝑜 𝑤ł𝑎𝑑𝑧𝑎, 𝑗𝑎𝑘 𝑖 𝑝𝑖𝑒𝑛𝑖ą𝑑𝑧𝑒 𝑝𝑜𝑡𝑟𝑧𝑒𝑏𝑢𝑗ą 𝑛𝑎𝑟𝑧ę𝑑𝑧𝑖𝑎 𝑑𝑜 𝑢𝑟𝑎𝑏𝑖𝑎𝑛𝑖𝑎 𝑚𝑎𝑠 – 𝑐𝑧𝑦 𝑡𝑜 𝑛𝑎 𝑘𝑜𝑛𝑠𝑢𝑚𝑒𝑛𝑡ó𝑤, 𝑐𝑧𝑦 𝑛𝑎 𝑤𝑦𝑏𝑜𝑟𝑐ó𝑤 – 𝑎 𝑤𝑖ę𝑐 𝑚𝑒𝑑𝑖ó𝑤, 𝑏ę𝑑ą𝑐𝑦𝑐ℎ 𝑧𝑎𝑟𝑎𝑧𝑒𝑚 𝑖 𝑏𝑖𝑧𝑛𝑒𝑠𝑒𝑚 𝑖 𝑤ł𝑎𝑑𝑧ą. – ʀᴀғᴀᴌ ᴀ. ᴢɪᴇᴍᴋɪᴇᴡɪᴄᴢ – ᴘʏᴄʜᴀ ɪ ᴜᴘᴀᴅᴇᴋ