Człowiek w poszukiwaniu sensu

Viktor E. Frankl
7.8 /10
Ocena 7.8 na 10 możliwych
Na podstawie 54 ocen kanapowiczów
Człowiek w poszukiwaniu sensu
Lista autorów
Popraw tę książkę | Dodaj inne wydanie
7.8 /10
Ocena 7.8 na 10 możliwych
Na podstawie 54 ocen kanapowiczów

Opis

Człowiek w poszukiwaniu sensu Viktora E. Frankla to jedna z najbardziej wpływowych książek w literaturze psychiatrycznej od czasu Freuda. Zaczyna się od długiego, suchego i głęboko poruszającego osobistego eseju o pięcioletnim pobycie Frankla w Auschwitz i innych obozach koncentracyjnych i jego wysiłkach w tym czasie, by znaleźć powody do życia. Druga część książki opisuje metody psychoterapeutyczne, które Frankl opracował jako pierwszy na bazie swoich doświadczeń z obozów. Freud uważał, że życiem człowieka rządzi popęd seksualny i pokusy. Frankl z kolei wierzy, że najgłębszym popędem człowieka jest poszukiwanie sensu i celu. Logoterapia Frankla zatem bardziej przystaje do zachodnich religii niż freudeowskiej psychoterapii.
Tytuł oryginalny: Man's search for meaning
Data wydania: 2009-09-14
ISBN: 978-83-7554-125-0, 9788375541250
Wydawnictwo: Jacek Santorski & CO - Agencja Wydawnicza
Kategorie: Psychologia, Wspomnienia
Stron: 224
Mamy 9 innych wydań tej książki

Autor

Viktor E. Frankl Viktor E. Frankl
Urodzony 26 marca 1905 roku w Austrii (Leopoldstadt)
Austriacki psychiatra i psychoterapeuta, jeden z twórców humanizmu psychologicznego, zmarł w 1997 roku. Był doktorem filozofii, a także profesorem neurologii i psychiatrii wydziału medycznego Uniwersytetu Wiedeńskiego oraz profesorem logoterapii Ame...

Pozostałe książki:

Człowiek w poszukiwaniu sensu O sensie życia Bóg ukryty. W poszukiwaniu ostatecznego sensu Lekarz i dusza. Wprowadzenie do logoterapii i analizy egzystencjalnej Nieuświadomiony Bóg Psycholog w obozie koncentracyjnym Psychoterapia dla każdego Psychoterapia na co dzień Wola sensu Życie z sensem. Autobiografia
Wszystkie książki Viktor E. Frankl

Gdzie kupić

Księgarnie internetowe
Sprawdzam dostępność...
Ogłoszenia
Dodaj ogłoszenie
2 osoby szukają tej książki

Moja Biblioteczka

Już przeczytana? Jak ją oceniasz?

Recenzje

Jak zachować godność i człowieczeństwo?

30.06.2022

Przymierzałem się do książki Frankla od dawna, bo rekomendowana mi była przez wiele osób, poza tym często się do niej odwoływano w innych moich lekturach. Przypomnijmy, że doktor Frankl, lekarz psychiatria, był więźniem nazistowskich obozów koncentracyjnych, a omawiana książka zawiera wspomnienia z tego okresu uzupełnione szerszymi refleksjami. ... Recenzja książki Człowiek w poszukiwaniu sensu

@almos@almos × 24

„Ten, kto wie, dlaczego żyje, nie troszczy się o to, jak żyje."

24.05.2020

„Ten, kto wie, dlaczego żyje, nie troszczy się o to, jak żyje”. (F.Nietzsche) Jedna z najbardziej wartościowych i mądrych książek jakie czytałam. Dużo o niej czytałam i długo szukałam. Udało mi się kupić w przemiłej księgarni Ojców Franciszkanów w Krakowie. Po przeczytaniu zakupiłam też inne książki tego autora. Od pewnego czasu nie czytam książek... Recenzja książki Człowiek w poszukiwaniu sensu

@jatymyoni@jatymyoni × 12

Czy mam jeszcze po co żyć?

18.07.2020

Autor, Viktor Frankl, był (zmarł w 1977 roku w Wiedniu) doktorem filozofii, profesorem neurologii i psychiatrii wydziału medycznego Uniwersytetu Wiedeńskiego, profesorem logoterapii American International University w Kalifornii. Uważany jest za twórcę tzw. trzeciej wiedeńskiej szkoły psychoterapii (pierwsza to psychoanaliza Freuda, druga to psych... Recenzja książki Człowiek w poszukiwaniu sensu

@Meszuge@Meszuge × 6

Wyznaczanie życiowych celów w obliczu tragedii.

13.11.2019

"Człowiek w poszukiwaniu sensu" to zupełnie inny rodzaj wspomnień z obozowego koszmaru. Są świadomie stworzonym kluczem do wnikania w głąb ludzkiej psychiki w obliczu życia z dnia na dzień. Frankl wyraża się zwięźle. Jego publikacja kojarzy mi się bardziej z notatkami, w których uchwycone zostały momenty, bardzo ważne z punktu widzenia lekarza ps... Recenzja książki Człowiek w poszukiwaniu sensu

@Asamitt@Asamitt × 5

Moja opinia o książce

Opinie i dyskusje

@Siostra_Kopciuszka
2024-02-26
6 /10
Przeczytane

"Tylko nieliczni byli w stanie wznieść się na moralne i duchowe wyżyny, niektórym jednak udawało się dokonywać rzeczy wielkich i dowodzić swego człowieczeństwa, chociaż pozornie ponosili klęskę, tracąc życie"

Bardzo chciałam przeczytać tę książkę, kiedy czytałam kolejną wychwalającą opinię, zastanawiałam się, co też aż tak urzekającego musiał napisać ten znany i ceniony psychiatra by aż tak się podobało. W końcu i w moje ręce wpadł egzemplarz "Człowieka w poszukiwaniu sensu" i no cóż...

Książka jest napisana rzeczywiście, zwięźle, spójnie i zrozumiale, jednak moim Guru Pan Frankl nie zostanie, z tej prostej przyczyny, że absolutnie nie zgadzam się z jego niektórymi stwierdzeniami i opiniami. Za część drugą, czyli dość precyzyjne zaprezentowanie mi podstaw Logoterapii, lęku antycypacyjnego, czy intencji paradoksalnej, otrzymuje autor ocenę dobrą.


× 20 | Komentarze (1) | link |
@zuszka60
2024-01-10
8 /10

Autor książki to psychiatra i psychoterapeuta pochodzenia żydowskiego. Książka podzielona na dwie części, z której pierwsza - wspomnienia autora z obozu koncentracyjnego, była dla mnie wprowadzeniem do części drugiej. Druga część to opis metody leczenia pacjentów psychiatrycznych, która została opracowana przez Viktora E. Frankla. W części tej dużo odniesień do przeżyć więźniów obozów koncentracyjnych.
Autor uświadamia czytelnikowi, jaką siłę, niezależnie od otoczenia i okoliczności ma poczucie godności i wolności wyboru człowieka. Wskazuje na znaczenie cierpienia i potęgę miłości. Podkreśla to, co od pewnego czasu zaczyna niebezpiecznie rosnąco zanikać w społeczeństwach - branie przez ludzi odpowiedzialności za własne życie.
Wartościowa pozycja.

× 13 | Komentarze (1) | link |
@bea-ta
@bea-ta
2021-11-16
8 /10
Przeczytane Gdybym miała tylko jedną półkę... przeczytane 2021

"Ten, kto wie, dlaczego żyje, nie troszczy się o to, jak żyje".

Po pytaniach, które zrodziła lektura "I boję się snów" W. Półtawskiej, trafiłam na "Człowieka w poszukiwaniu sensu", który dla mnie był nie tylko uzupełnieniem tematu, próbą odpowiedzi na pytania, ale również kopalnią nowych myśli, pytań, potwierdzeń i zaprzeczeń.

Polecam, choć mam świadomość, że może się okazać lekturą trudną (nie tylko ze względu na wspomnienia obozowe autora).

I jeszcze:

"Im bardziej zapominamy o sobie - oddając się sprawie, której pragniemy służyć, bądź też osobie, którą pragniemy kochać - tym głębsze jest nasze człowieczeństwo i tym bardziej urzeczywistniamy swój potencjał".

"Pomiędzy bodźcem i reakcją jest przestrzeń: w tej przestrzeni leży wolność i moc wyboru naszej odpowiedzi".

"Żyj tak, jakbyś żył po raz drugi, i tak, jakbyś za pierwszym razem postąpił równie niewłaściwie, jak zamierzasz postąpić teraz".

"My, którzy żyliśmy w obozach koncentracyjnych, pamiętamy ludzi, którzy chodzili po barakach, pocieszając innych, oddając ostatni kawałek chleba. Być może było ich niewielu, ale są oni wystarczającym dowodem na to, że człowiekowi można zabrać wszystko za wyjątkiem jednej rzeczy: ostatniej z ludzkich wolności - wyboru swojej postawy w każdych okolicznościach, wyboru swojej drogi".

"To, że jako istoty ludzkie jesteśmy wyjątkowi i jedyni w swoim rodzaju, wyróżnia nas spośród innych, nadając sens naszej egzystencji...

× 8 | link |
@Bookmaania
2023-10-04
8 /10
Przeczytane Przeczytane w 2023 Współpraca Wydawnictwo Czarna Owca

Literatura obozowa nie jest niestety dla każdego. To są tak ogromne emocje, przeżycia które dane nam było poznać tylko dzięki ocalalym z tego potwornego piekła..

Uważam jednak, że każdy czytelnik powinien mieć na swoim koncie przynajmniej jedną taką lekturę, aby poznać jakie okrucieństwo miało miejsce na świecie.
"Człowiek w poszukiwaniu sensu. Wersja dla młodych czytelników" to osobiste wspomnienia autora, w specjalnie skróconej wersji jego pism obejmujacych zakres psychologii. Klasyka z literatury obozowej, jednak zawiera także psychologiczne podejście do przetrwania Holokaustu.

W tej małej gabarytowo książce znajdziecie własne przeżycia Frankl'a, podstawowe założenia logo terapii co przekłada się na analizę zachowań.

Wartościowa, pomimo pomijania brutalności odczucie towarzyszące dla autora jest przelane na papier. Ogromna lekcja przeżycia, cierpienia i nadziei na wolność.

× 8 | Komentarze (1) | link |
@Antoniowka
2021-02-14
8 /10
Przeczytane

„Człowiek w poszukiwaniu sensu” to pozycja wyjątkowa. Autor, który przeżył niemieckie obozy koncentracyjne, nie poprzestaje tylko na opisie swoich doświadczeń. Jako psychiatra stara się nadać temu wszystkiemu sens i usystematyzować owe doświadczenia.

Książka podzielona jest na dwie części. Pierwsza z nich to historia obozowa. Nie jest to jednak linearny zapis tamtych dni, a raczej wspomnienia, wyimki, które są ilustracją tez stawianych przez Autora. Płynie stąd wiele ważnych przesłań – między innymi, że nie można oceniać innych, bo nigdy nie wiemy, jakbyśmy sami postąpili w danej sytuacji. Że nawet w obozie obok zła istnieje dobro. Że życie ma zawsze sens.
Druga część – to już wyłożenie podstaw logo terapii.

Bardzo pouczająca to książka, która pomaga w przewartościowaniu swojego życia. Czasem warto oprzeć się pędowi współczesnego świata i tak na poważnie zastanowić się: jaki jest sens mojego życia?

Choć książka nie jest łatwa – chodzi mi głównie o część poświęconą logoterapii, jest warta przeczytania i wcielenia w życie jej podstawowego przesłania.

× 5 | link |
@twoj.emil
2022-05-23
9 /10
Przeczytane Psychologia Zagraniczne Audiobooki

Największe wrażenie zrobiła na mnie pierwsza część książki, w której autor opisał psychologię więźniów obozów koncentracyjnych na podstawie własnych doświadczeń. Pokazała, że ludzie nawet w tak tragicznej sytuacji są w stanie decydować o sobie, wierzyć, że czeka ich jeszcze jakaś lepsza przyszłość (mimo, że szanse na to były znikome) i do czegoś dążyć.
Z całej książki dużo się dowiedziałam i chociaż nie wszystko całkowicie mnie przekonało, to uważam, że zdecydowanie jest godna uwagi.

× 4 | link |
@Carmel-by-the-Sea
2019-12-15
8 /10
Przeczytane Posiadam E-book Reportaże_i_ współczesny_świat Filozofia_teologia_1 Ekonomia_psycho-socjologia_2

Wyjątkowość książki "Człowiek w poszukiwaniu sensu. Głos nadziei z otchłani Holokaustu" określa osoba autora. Viktor Frankl przeszedł przez kilka obozów koncentracyjnych będąc młodym neurologiem i psychiatrą. Swoje obserwacje człowieka wobec ostatecznych pytań i wyzwań, zainicjowanych przy zderzeniu z piekłem na ziemi prowadzącym czasem do rezygnacji z życia, opisał słowami terapeuty przepełnionego empatią. Jego język to mowa zrozumienia i współczucia, ale i syntetycznie nakreślona wizja kondycji człowieka wobec tej próby. Spojrzał na siebie i współtowarzyszy bestialstwa poprzez okulary badacza. W efekcie zweryfikował zarówno teorię akademicką o naturze człowieka, jak i stworzył metodę pracy terapeutycznej, której centralnym pojęciem uczyniła SENS życia. Po wojnie na tym doświadczeniu zbudował metodę logoterapii, opartej formalnie na egzystencjalnej analizie.

Ta nieduża książka wyraźnie składa się z dwóch części. W pierwszej, nieco dłuższej, dominuje opowieść o sytuacjach obozowych - bardzo symptomatycznych i refleksyjnie przybliżonych. Są opisane etapy postaw ludzkich w zderzeniu z potwornością - początkowe niedowierzanie i wyparcie, apatia, utrata celu i ostateczne wyzwolenie z cierpienia poprzez śmierć lub doczekanie końca wojny. Te przykłady odmalowanej wiwisekcji są nastawione na przedyskutowanie motywacji zachowań - swoich i innych. Jak radzono sobie z głodem, mrozem, ciągłym zagrożeniem życia? Wszystko sugestywne i głęboko człowiecze. Nawet w najczarniejszym ...

× 3 | link |
EK
@EwaK.
2022-05-24
8 /10
Przeczytane

Gdzie można znaleźć sens życia? No wszędzie, jeśli autor znalazł go nawet w obozie koncentracyjnym. Książka, a właściwie książeczka, bo mała i niepozorna, ma w sobie moc! Dla wszystkich tych, którzy zagalopowali się i wyczytali za dużo książek o obozach, o bibliotekarce, przedszkolance, tatuażyście, muzykach z obozowej orkiestry, chłopcu w walizce itp. i są już trochę znudzeni tematem. „Człowiek w poszukiwaniu sensu” to książka o nich wszystkich. O tym, co się działo w głowach tych bohaterów, ale i całej bezimiennej rzeszy więźniów. Jak psychicznie dawali sobie radę, co ich trzymało przy życiu lub czemu się poddawali, a czemu nie.
Przede wszystkim jednak to książka dla każdego i o każdym z nas. O tym, że potrzebne jest szukanie sensu we wszystkich działaniach i nawet najgorszych sytuacjach, w których się znajdziemy. Że jak staniemy przed murem, to należy… a zresztą co ja się będę rozpisywać. To trzeba przeczytać. „Człowiek w poszukiwaniu sensu” może zmienić nastawienie do życia. Mojego wprawdzie diametralnie nie zmienił, ale otworzył mi głowę i sprowokował do przemyśleń.

Pierwsza część to „…naoczna relacja z pobytu w obozie koncentracyjnym, spisana przez jednego z ocalałych z pogromu”, czyli przez autora. „Jej celem nie jest uwypuklanie największych koszmarów obozowego życia, jako że te były nader często opisywane…, lecz przedstawienie niezliczonych drobnych udręczeń. Innymi słowy, książka ta spróbuje odpowiedzieć na pytanie: w jakim stopniu codzienna rzeczy...

× 3 | Komentarze (1) | link |
@ilona_m2
2023-12-03
5 /10
Przeczytane

Pamiętacie kontrowersję jaką wywołał podręcznik Roszkowskiego Historia i teraźniejszość ? Takie książki zamiast edukować przynoszą więcej szkody niż pożytku. Człowiek w poszukiwaniu sensu do nich należy.

Autorem napisanej w 1945 roku opowieści jest były więzień obozu Auschwitz, a prywatnie neurolog i psychiatra. Na karty tej krótkiej opowieści przenosi własne doświadczenia, kładąc nacisk na aspekt psychologicznych reakcji, pokazując wpływ obozu na psychikę i to jak owe doświadczenia rezonują w człowieku, gdy obóz już opuści.

Ta niewielka objętościowo książka będzie miała tyle samo przeciwników, co zwolenników. Dla niektórych będzie kopalnią wiedzy, natchnie, wzbudzi refleksję, inni zarzucą jej zbyt
moralizatorski charakter i nie będą w żaden sposób identyfikować się z przekonaniami i głoszonymi tu prawdami.

Przeszkadzał mi sposób wypowiedzi autora, jakoby wszystkie rozumy pozjadał, zbyt przechwalał się swoją wiedzą. Lecz nie to uderzyło we mnie najbardziej, tylko tezy jakie wygłaszał, a jedną z nich najbardziej.
Otóż według Victora E.Frankla kobiety bezdzietne są nieszczęśliwe, a posiadanie dziecka to jedyny sens życia.
Takie twierdzenia są mocno krzywdzące, a już na pewno nie powinny znaleźć się w książce adresowanej do młodzieży.
Całość mocno przesiąknięta jest religijnością, przez co traci na uniwersalności. Miałam też poczucie, że autor jest na cenzurowanym.
W mojej ocenie dzieło wymaga ponownego przeredagowania, od mome...

× 3 | Komentarze (1) | link |
@zooba
@zooba
2019-11-27
7 /10
Przeczytane Posiadam

Nie czytam literatury obozowej (prawie wcale). Dla tej książki zrobiłam wyjątek.
Frankl starał się prowadzić swoje obserwacje życia obozowego z perspektywy psychiatry, eksperta od zapobiegania samobójstwom. Starał się wychwycić różnicę między tymi, którzy poddawali się i godzili na śmierć, a tymi, którzy walczyli. Pokazuje, co trzymało ludzi przy życiu, i co przywracało im poczucie człowieczeństwa. Niesamowite jest, że autor był w stanie napisać tę książkę tak krótko po wojnie (1946).
Jej druga część, poświęcona logoterapii, czyli terapii przez poszukiwanie sensu w życiu pacjenta, jest ponownym wyłożeniem przekonania autora, że cel nadaje życiu sens i w każdych warunkach należy go szukać. Podoba mi się to podejście - nie rozgrzebuje starych ran, nie cofa się 5 pokoleń wstecz, pyta wprost,podważa oczywistości i zmienia perspektywę.
Rzecz warta przeczytania, polecam.

× 3 | link |
@Iwona_Nocon
2024-10-01
6 /10
Przeczytane

,,Bądźmy zatem czujni – czujni w podwójnym sensie: Od czasu Auschwitz przekonaliśmy się, do czego zdolny jest człowiek. Od czasu Hiroszimy wiem, co nam zagraża’’.
Książkę pana Viktora sukcesywnie mi polecano. Bardzo długo się opierałam, aż w końcu postanowiłam się przełamać. Po przeczytaniu tej powieści jestem nieco zmieszana. Część obozowa była potrzebna i wartościowa. Druga część poświęcona logoterapii, filozofii była dla mnie nie do końca zrozumiała i niestety momentami zbyt chaotyczna, bym mogła w całości przyswoić wiedzę przekazaną mi przez autora. Na pewno jest to ważna lektura, po którą warto sięgnąć i przekonać się na własnej skórze, czy to, co autor chce przekazać, do nas przemówi. Do mnie przemówiło jedynie połowicznie stąd ode mnie 6/10.

× 2 | link |
@Sasi89
@Sasi89
2012-02-02
8 /10
Przeczytane

To absolutnie nie jest literatura psychologiczna! Przeważa w niej element autobiograficzny i jedynie jest zachętą do zagłębienia się w literaturę psychologiczną jego autorstwa, którą jest np. "Homo patiens".

× 1 | link |
@Figunia31
@Figunia31
2011-03-23
10 /10
Przeczytane Polecam

Kanon światowej literatury psychologicznej. Wielki człowiek, wielki autorytet!

× 1 | link |
PZ
@haes82
2022-02-13
7 /10
Przeczytane 2022

Dość długo wahałem się nad wyborem tej pozycji; bałem się (jak przy wielu tego typu pozycjach się zdarza), że autorowi zdarzył się jakiś religijny odlot typu "Chrystus mnie wyzwolił" i teraz cały świat chce zachęcić do różańca. Tym, którzy mają podobne obawy od razu powiem: możecie czytać spokojnie, nic z tych rzeczy.

Troszkę cieszyłem się na drugą "logoterapeutyczną" część z nadzieją, że będzie to coś, co odmieni moje spojrzenie na świat, że poznam kolejne sposoby na wgląd w swoją (czy cudzą) duszę, że dowiem się jak radzić sobie z emocjami. Pierwszą "obozową" część traktowałem jako zło konieczne, przez które dla poczucia kompletności dzieła i szacunku dla autora jakoś przebrnę. Było jednak dokładnie na odwrót niż myślałem.

Część "obozowa" pokazuje całą sprawę pod nieco innym kątem - owszem, sporo tu okrucieństw, zła, przerażenia i innych złych emocji, jednak autor umiejętnie się od tego dystansuje, pisze z pewną dozą optymizmu i opowiada o swoim życiu w obozie w taki sposób, że czyta się to (nie wiem czy to dobre słowo w kontekście tematyki) dość przyjemnie. Nie bryzga krwią, nie ma flaków, jest za to miejsce na rerfleksję. Na pewno ważne i cenne spojrzenie w świat NIEMIECKICH (podreślam, bo nie dla każdego oczywista rzecz) obozów zagłady.

Z kolei ta cała "logoterapia"... no cóż, szczęście, że krótka. Nudne pitolenie, zalatuje jakimś Frommem i jakoś nie poszerzyła mojego światopoglądu.

Pierwsza część 8/10, druga powiedzmy 2/10; wycho...

| link |
@mag85
2020-11-17
6 /10
Przeczytane

Nie mogę się zdecydować jak ocenić tę książkę. Przeczytałam bardzo dużo książek o tej tematyce i ta opowieść zdecydowanie się wyróżnia. Może dlatego, że jest napisana przez psychiatrę który stara się wszystko rozłożyć na części i widzi świat inaczej. Bardziej kompleksowo.

| link |
Zaloguj się aby zobaczyć więcej

Cytaty z książki

Kiedy uświadomimy sobie, że nie da się zastąpić jednego człowieka drugim, rola odpowiedzialności jaką ponosimy za własne życie i jego podtrzymywanie, ukaże się nam w całej swej wielkości. Człowiek, który zda sobie sprawę z odpowiedzialności, jaką ma wobec innej istoty ludzkiej, która go kocha i z niecierpliwością wyczekuje jego powrotu, albo wobec jakiejś nieukończonej pracy, nigdy nie będzie zdolny odebrać sobie życia. Wie już, dlaczego żyje, a to pozwoli mu znieść to, jak żyje.
Pokuszę się na tym miejscu o następującą analogię: z ludzkim cierpieniem jest jak z gazem. Jeśli wpuścić pewną jego ilość do zamkniętego pomieszczenia, gaz wypełni je w sposób równomierny i całkowity, bez względu na jego rozmiary. Podobnie cierpienie całkowicie „wypełnia” duszę i świadomość człowieka, bez względu na to czy cierpimy ogromnie, czy też tylko trochę. Dlatego też „rozmiar” ludzkiego cierpienia jest pojęcia najzupełniej względnym
Nie gońcie za sukcesem – im bardziej ku niemu dążycie, czyniąc z niego swój jedyny cel, tym częściej on was omija. Do sukcesu bowiem, tak jak do szczęścia, nie można dążyć; musi on z czegoś wynikać i występuje jedynie jako niezamierzony rezultat naszego zaangażowania w dzieło większe i ważniejsze od nas samych lub efekt uboczny całkowitego oddania się drugiemu człowiekowi. Szczęście po prostu musi samo do nas przyjść i to samo dotyczy sukcesu: sukces przydaża się nam kiedy o niego nie zabiegamy. Trzeba słuchać, co nam podpowiada sumienie, a następnie realizować jego nakazy zgodn ie ze swoją najlepszą wiedzą. Dopiero wtedy przekonacie się, że na dłuższą metę – powtarzam: na dłuższą metę! – sukces przychodzi właśnie do tych, którzy o nim nie myśleli.”
So, let us be alert - alert in a twofold sense:
Since Auschwitz we know what man is capable of.
And since Hiroshima we know what is at stake.
Wszelka wolność jest wolnością "od czegoś" oraz "do czegoś". Tym, "od czego" możemy być wolni, jest władza popędów, natomiast wolność "do czego" jest wolnością do bycia odpowiedzialnym, do posiadania sumienia. Oba aspekty kondycji człowieka najlepiej oddaje to oto krótkie napomnienie Marii von Ebner-Eschenbach: "Bądź panem swojej woli i sługą swojego sumienia".
Dodaj cytat