Stramer

To dla Rywki wrócił z zagranicy.

Wiele osób, które przeczytały tę książkę, zarzuca autorowi, że jest tak równa - że nie ma tu wybijających się bohaterów, nie ma epatowania Zagładą. Moim zdaniem to jest właśnie jej siła: pokazanie zwykłego życia biednej, anonimowej w swej typowości rodziny żydowskiej w pierwszej połowie XX wieku. Na temat Zagłady powstało tyle książek, że nie trzeba wszystkiego na jej temat od nowa powtarzać. Łoziński to rozumie - i wykorzystuje. Przy czym specyficznie: on wie, że my wiemy, jaki będzie los bohaterów, dlatego o Zagładzie nie wspomina ani słowem. Mamy w powieści wyłącznie perspektywę ludzi z epoki, którzy albo nie wiedzą o tym, co się naprawdę dzieje, albo o tym głośno nie mówią. Ale my to już i tak wiemy! Dzięki temu Łoziński może skupić się na szczegółach, na codzienności. Choć ta szczegółowość jest szczególna, bez wyraźnych konturów, anegdotyczna w wielu przytaczanych powiedzonkach i żartach. Lecz my dziś tej rzeczywistości, tego myślenia już nie znamy i przypomnienie go (autor na końcu podaje cały szereg pozycji bibliograficznych i materiałów archiwalnych, z których korzystał, przez 8 lat pisania tej książki) i które warto było wydobyć z niebytu niepamięci. Mikołaj Łoziński podkreśla w wywiadach, że cała historia jest fikcyjna, ale kilka jej elementów nawiąz...

Estetyczna okładka, intrygujący opis, ciekawy tytuł i zero emocji w środku.

Sięgam po sagi rodzinne z rezerwą, ponieważ stworzyć dobrą i przekonującą powieść tego gatunku jest trudno.
Trzeba oddać świat wewnętrzny bohaterów, relacje między nimi, powiedzonka, przyzwyczajenia, niuanse językowe...
Brak twistów czy zwrotów akcji też nie ułatwia sprawy. Trzeba zaprojektować misterny świat i zabrać tam czytelnika. Sprawić, aby uwierzył. A ja zazdroszczę każdemu, kto zobaczył ten przedwojenny Tarnów Łozińskiego, ponieważ strasznie chciałam go tam znaleźć. 
W książce są też błędy. Pierwszy z brzegu - w rodzinach żydowskich nie trzymało się psów w mieszkaniu. To nie było zgodne z zasadami jidyszkejt.
Więc w papierowych dekoracjach, papierowe postaci deklamują okrągłe zdanka... Natan Stramer nawet się nie zająknie w jidysz, za to mówi „shit” albo „damn it”... 
Żal.

Mam pewien problem z oceną tej książki. Bo z jednej strony historia jest ciekawa i przejmująca, zważywszy na losy Żydów w XX wieku. Z drugiej jednak przeszkadza mi trochę konstrukcja całości – na początku, gdy Autor zapoznaje nas z bohaterami lektura odrobinę się ciągnie. Potem nagle nabiera szaleńczego tempa, jest mniej szczegółowa.

Smutna historia rodziny Stramerów, końcówka, zwłaszcza ostatnie zdania przytłaczające. Dobrze, gdy za takie historie biorą się ludzie z odpowiednim talentem i warsztatem pisarskim. Bo dzisiaj nawet temat zagłady Żydów usiłuje się wycisnąć jak cytrynę – dzięki takim książkom jak „Stramer” nie znika jednak wiara w to, że można jeszcze dobrze pisać o sprawach trudnych, bez zbędnego patosu, ale i nie spłycając tematu.

Na pewno sięgnę też po książki, o których na końcu pisze Autor – żeby bardziej zgłębić temat. Polecam.

"Stramer" to drugi audiobook, który przesłuchałam dzięki akcji @czytaj_pl i saga rodziny Stramerów osadzona w czasach międzywojennego Tarnowa. Rywka, Nathan i ich szóstka dzieci - każdy z nich ma swoje wady i zalety, plany i marzenia, poglądy i oczekiwania. Nieraz życie im dopiecze, często będą musieli ponosić konsekwencje swoich wyborów. Obarczeni spuścizną swojego żydowskiego pochodzenia wielokrotnie zmierzą się z antysemityzmem i jawną wrogością.

Autor pozwala czytelnikowi spojrzeć oczami każdego z członków rodziny, poznać odrębny punkt widzenia na te same tematy. Z każdą stroną niespiesznie, wkraczamy w życie tej ubogiej rodziny, rodziny jakich wiele. Odkrywamy ich najgłębsze pragnienia, utracone nadzieje, losy splecione więzami krwi i miłością matki.

Spokojna toń codzienności wzburzana ważnymi wydarzeniami, mącona rozstaniami i dramatami ma czasem posmak radości, innym razem smutku, jak to w życiu.

Niełatwa sytuacja społeczna i polityczna w ówczesnym czasie jest poruszana przez pryzmat jej wpływu na życie bohaterów, wspominana czasem jakby mimochodem. Jednak pogłębiający się nacjonalizm i widmo zbliżającej się wojny kładą się cieniem na rodzinnej historii. Czujemy podskórnie, że zmierzamy w kierunku, który dla wielu Żydów skończył się tragicznie. Czy oszczędzi rodzinę Stramerów?

To opowieść, która budzi masę emocji i nie da o sobie zapomnieć. Są momenty zabawne i smutne, czas dumy i wzruszenia, ale również niemocy i wstydu za pope...

Bohaterów powieści poznajemy osobno. Rozdziały z ich losami przeplatają się, są ułożone chronologicznie - począwszy pierwszych lat po I wojnie światowej, poprzez lata trzydzieste, II wojnę światową, aż po rozkwit komunizmu. Losy rodziny związane są z Tarnowem, tu zakładają rodzinę Rywka i Nathan. On tęskni do brata i Nowego Yorku, ona żyje pomiędzy marzeniami a domem i rodziną, o którą dba. Pojawiają się dzieci - sześcioro. Są mocno związania ze sobą, dbają o dom i rodziców, wspierają się wzajemnie, chociaż każdy z nich ma swój świat.

Książka napisana jest potocznym językiem. Pojawiają się wstawki z języka żydowskiego i angielskiego - nadają one smaku i klimatu opowieści. Rozdziały o poszczególnych członkach rodziny są dość krótkie, ale zawierają mocny rys psychologiczny i charakterologiczny postaci. Nawet postacie drugoplanowe są naszkicowane wiarygodnie, kompletnie z całą gamą ludzkich uczuć czy słabości.
Sam Tarnów został nie tylko wymieniony z nazwy. Miasto żyje w powieści. Autor opisuje biedę i bezrobocie mieszkańców, ale także elitę, kino czy tramwaje. Wprowadza nas w klimat lat trzydziestych. Przedstawia miasto polsko-żydowskie (ok 45% mieszkańców, to starozakonni) na tle historii i przemian gospodarczo-politycznych.
Publikacja dopracowana w każdym szczególe - postacie są wielowymiarowe, miasto i jego historia opracowane na podstawie dokumentów historycznych, wątki społeczne i polityczne są ważnym i rzetelnym tłem dla opowiadanych...