Rok zająca recenzja

Wśród lektur nieoczywistych, które budzą we mnie taką refleksję, że w literaturze jest jeszcze mnóstwo do odkrycia i warto szukać poza utartymi ścieżkami, znalazła się książka Arto Paasilinny „Rok zająca”. To ona stała się impulsem wywołującym europejskie zainteresowanie literaturą fińską i choć została napisana w 1975 roku, następnie sfilmowana, w Polsce doczekała się tłumaczenia dopiero w roku 2020. Dzięki wydawnictwu Książkowe Klimaty mamy okazję zapoznać się z tym, może nie wybitnym dziełem, jednak z pewnością godnym polecenia.

Redaktor Vatanen wracając z fotografem poczytnej gazety do Helsinek, potrącają młodego zająca. Vatanen wysiada, by odszukać zranione zwierzę, ale jakiś impuls każe mu zostać w lesie, porzucić wszystko, czym żył do tej pory, bez większego rozważania wszystkich za i przeciw, bez planu na przyszłość, zmienić wszystko. Bierze zająca pod pachę i rozpoczyna podróż od miejsca do miejsca, od człowieka do człowieka w północnej Finlandii. Taka podróż musi obfitować w niezwykłe spotkania i niezwykłe przygody. Jego puchaty towarzysz wszędzie budzi zainteresowanie, niektórzy chcą go ukraść, inni przywłaszczyć, albo wypuścić na wolność. Vatanen chroni jednak swojego zwierzaka wszelkimi sposobami, podejmuje dorywcze prace przy wyrębach lasu, remontuje szałas, wpada w pijacki ciąg, poluje na niedźwiedzia, przeprawia krowę przez bagno, trafia w sam środek ćwiczeń wojskowych i wysłuchuje teorii spiskowych na temat prezydenta Finlandii.

Choć w książce znalazłam ogromne ilości ironicznego humoru, absurdalnych i komicznych sytuacji i czytałam ją z ogromną przyjemnością i bez trudu, nietrudno dostrzec, że nie jest to tylko zabawna opowiastka, mająca rozśmieszyć czytelnika. To również satyra na społeczeństwo, w którym dążymy do nieswoich celów, żyjemy sfrustrowani i zamknięci w swoich światach, w których ani małżeństwo, ani praca nie przynoszą satysfakcji. Vatanen jednym ostrym cięciem uwolnił się od tego i zaczął żyć prostym, włóczęgowskim życiem, niczego nie posiadając, do niczego się nie przywiązując. Jest więc takim pierwowzorem wszystkiego, co obecnie stało się modne: slow life, minimalizm i kontakt z naturą.

Vatanen, nikomu nie robiąc krzywdy, dopuścił się dwudziestu jeden przestępstw wobec prawa. To pokazuje, jak iluzoryczna jest nasza wolność, którą ograniczają nie tylko przepisy, ale też społeczne uwarunkowania, podążanie tymi samymi ścieżkami, co inni. Próba wyjścia z tego systemu powoduje aktywny opór otoczenia, a potem, za każdym razem, zdziwienie.

Jeśli lubicie absurdalne historie, niepozbawione pewnej refleksji, przy których można się dobrze bawić, bardzo polecam „Rok zająca”. Choć to niedługa książka, to szalona i dynamiczna. Mi dostarczyła nie tylko rozrywki, a takie lektury szczególnie cenię. Tak łatwo ja pominąć w natłoku nowości wydawniczych, więc zwróćcie na nią uwagę. I czytajcie.