Recenzja książki Wściekły pies

"Wściekły pies" to zbiór dziewięciu reportaży z Polski. W książce Tochmana nie ma wojny czy spektakularnych kataklizmów, jest za to szara rzeczywistość, w którą co rusz wkrada się cierpienie pojedynczych ludzi. Całość porusza tym bardziej, że większość tych historii niby odległych, mogło przytrafić się każdemu i wszędzie. Jedne teksty wzbudzają współczucie, inne niemy bunt nad niesprawiedliwością, która dotyka bohaterów poszczególnych opowieści.

Zbiór otwierają i zamykają dwa reportaże poświęcone wypadkowi autobusu wiozącego na pielgrzymkę do Częstochowy maturzystów z Białegostoku. Pomiędzy najróżniejsze historie, między innymi o: księdzu, który molestował dzieci, o mężczyźnie cierpiącym na zespół Tourette'a, o porwanej 10-letniej dziewczynce, o mężczyźnie, który stracił pamięć, o Tomku Beksińskim czy o księdzu geju. Choć rozstrzał tematyczny jest wielki, dzięki stylowi pisania Autora wszystko składa się w spójną całość.

Mnie osobiście poruszyły najbardziej dwa teksty. Pierwszy - "Człowiek, który powstał z torów" jest historią N.N., któremu imię Jan nadali nieznajomi górale. Jest to poruszający reportaż o mężczyźnie, który stracił pamięć, nie dało się też ustalić jego tożsamości. Żeby nie wchodzić w szczegóły - jest to dla mnie opowieść uniwersalna - o tym, że w tłumie nikczemnych osób, które wykorzystały zagubienie Jana, znalazł się ktoś dobry. Ktoś, kto wskazał innych dobrych ludzi, którzy pomogli Janowi odnaleźć się w życiu. Inna ważna rzecz - bohater tej opowieści, choć stracił dużo wiedzy, którą my przyswajamy sobie w szkołach, nie zatracił woli życia i wrodzonej dobroci. Ktoś powie - niedużo mu zostało, ale mi się wydaje, że w dzisiejszym często podłym świecie to i tak wiele.

Drugi tekst - "Leży we mnie martwy anioł" - poświęcony Tomkowi Beksińskiemu. Od jakiegoś czasu jestem zafascynowana malarstwem Zdzisława Beksińskiego. Cały czas zadaję sobie pytanie czy ktoś wychowany w towarzystwie tak niepokojącej, mrocznej sztuki mógł zostać dorosłym-pogodnym człowiekiem.

Reportaże zawarte we "Wściekłym psie" powstawały w latach 2002-2009. Chciałabym wiedzieć, jak się potoczyły losy niektórych z ich bohaterów, czy znaleźli ukojenie, spokój, jaki był ciąg dalszy. Tak na dobrą sprawę znamy finał tylko w przypadku tekstów o wypadku maturzystów i historii Beksińskich (powstało zresztą kilka bardzo dobrych książek na ten temat).

Z czystym sercem mogę polecić wszystkim książkę Wojciecha Tochmana, który jest - moim zdaniem - jednym z najlepszych reportażystów w Polsce, a jego styl urzeka oszczędnością i - myślę, że to dobre słowo - jakąś taką szczególną empatią wobec zdarzeń i ludzi, o których pisze.