Samosiejki recenzja

Najpierw straciłam wzrok.

Doprawdy nie mam pojęcia czym ujęła krytyków literackich Dominika Słowik...Też stracili wzrok? Można by domniemywać, że w zalewie popularnych, krajowych czytadeł, opowiadania tego typu zapewniają oficjalnym recenzentom rzadki luksus bezpiecznego masochizmu. No, bo jeśli literatura niepopularna z aspiracjami do tej tzw. "wysokiej", to koniecznie: brak akcji, brak puenty, brak napięcia i najlepiej odpychający bohaterowie. Tutaj w pakiecie dostajemy jeszcze dość niechlujny i nie tyle potoczny, co naprawdę nieciekawy, wyprany z wszelkich emocji język narracji oraz obraz jakiejś powszechnej anomii.

Bohaterowie
Przyjrzyjmy się postaciom zaludniającym te opowiadania. Kim są? Jakie są ich relacje z rodziną, z sąsiadami, z otoczeniem? Jak opisywane są ich mieszkania, ich codzienność? Co to nam o nich mówi? A może więcej dowiadujemy się w ten sposób o autorce, niż o jej bohaterach?

Język narracji
Nie mam pretensji do autorki o to, że jej bohaterowie są szarzy i nieciekawi - to także może być temat. Zależy jednak, jak się o tym opowiada. Bo nawet jeśli temat jest nijaki, to czasem sama forma relacji może być interesująca. Ale nie tu. Język opowiadania jest do bólu jednostajny, reportażowy, choć przedstawia wymyślone (a niekiedy rzekłbym wyssane z palca, całkowicie fantastyczne) sytuacje. Mimo wielości postaci mamy tu chyba jednak perspektywę autora, jako że choć każde z opowiadań ma innego bohatera, to w sposobie narracji nic się nie zmienia. To samo słownictwo u górnika, tłumaczki czy urzędniczki, ta sama perspektywa na świat, ta sama niechęć do otoczenia, ta sama mizantropia, po prostu homo homini lupus. To jakieś wspólne credo wszystkich bohaterów. I nie chodzi o samą formę, o to że większość opowiadań utrzymanych jest w formie wewnętrznego monologu postaci (w kilku opowiadaniach to narrator zdaje relację o kimś trzecim - on, ona - trochę tak, jak gdyby był jakimś fizlem, podglądaczem na służbie, piszącym raport z obserwacji). Najbardziej "odkrywcze" w tej prozie jest więc zapewne to, że ktoś się odważył sprzedać nam taką nijakość jako literaturę. Może to wyciągnięcie wniosku z hasła propagowanego przez upadłą teorię sztuki, mówiącą że: "wszystko jest sztuką, każdy jest artystą"? Nawet jeśli to może być prawda w perspektywie jednostkowej, to z punktu widzenia interpersonalnej sprawdzalności hasło to jest kompletną bzdurą. Gest nie jest dla mnie sztuką, i nie każdy tekst napisany jest literaturą. A próba literacka, która ani nie przenosi w inny świat, ani nie daje nam poznania świata istniejącego, ani też nie jest w stanie zachwycić stylistycznie, jest po prostu pomyłką, którą oby szybko okryła litościwa kurtyna niepamięci. Podstawowy grzech tej prozy polega na niezachowaniu podstawowego przykazania literatury: Nie nudzić! A ona nudzi straszliwie. Opowiadania są stylistycznie męczące, toporne, potoczne, a teksty rażą również językowo. Mniejsza już o to, że autorka ulega powszechnemu i już, niestety, akceptowanemu trendowi do "otwierania laptopa" czy "wysyłania mejla", które są dla mnie dowodem językowego niechlujstwa. Ona jeszcze - zupełnie niepotrzebnie - używa (i to prawie w każdym z tych tekstów) grubych słów. Nie twierdzę wcale, że nie wolno ich użyć - przeciwnie, są sytuacje, w których są niemal konieczne - wyrażają emocje. Ale tu emocji nie ma żadnych, ona traktuje wulgaryzmy tak samo jak wszystkie inne słowa, jakby wulgarnością nie były nacechowane. Wszystko jest językiem! Otóż nie, one pozostają wulgarne i wulgarne są także osoby, które ich beznamiętnie używają. Wszystko jedno, z jakiej przyczyny - czy będąc wulgarnymi i nie dostrzegając już ich wulgarności, czy też fascynując się nimi niezdrowo jak pensjonarki, dla których mają one posmak prawdziwego życia, czyli czegoś dla nich jeszcze zakazanego.

A cała reszta? Ja nie mam potrzeby wyczytywać w nijakich powieściach repertoriów codziennych czynności fikcyjnych postaci w rodzaju: zgasił światło, usmażył jajecznicę z dwóch jaj, otworzył drzwi- takie Informacje są czytelnikom całkowicie zbędne, gdy nie służą ani charakterystyce postaci, ani nie mają wpływu na akcję. A z takich zdań składa się 3/4 zawartości tej książki. Jest to więc banał, banał, banał. Mimo, że śladowo niektóre z tych opowiadań starają się być może nawiązywać do Rolanda Topora. Jednak entuzjastom absurdu doradzam sięgnięcie po oryginał. Być może po prostu pokolenie, któremu rzeczywistość, a może także literatura "pachnie plastikiem" (zamiast śmierdzieć) przekonuje do swych wytworów tylko ludzi z plastiku? Jednak dla mnie przekaz tych tekstów to tak, jak, nie przymierzając... gołąb na parapet (por. Maria Czubaszek).

Dodaję drugą gwiazdkę za ostatnie opowiadanie - różni się znacznie od pozostałych, co jednak nie znaczy, że mi się podoba. Po prostu dostrzegam w nim jakąś obserwację rzeczywistości.