Gruby recenzja

„Gruby“ to przykład dobrze napisanej mikropowieści, jaka stanowi jedynie zapis krótkiego wycinka z życia bohatera. Poznajemy w niej Bułę, przezywanego Grubym, czyli dzieciaka, jaki poznał przemoc psychiczną i fizyczną ze strony rówieśników. Wszystko przez jego wygląd oraz uległość, a raczej przez podejście innych do tych dwóch cech. Szkoła nie jest instytucją, która potrafi zadbać o jego bezpieczeństwo (wręcz przeciwnie —zwykle to on zostaje obarczony winą za skutki przemocowych zachowań), rodzina nie daje mu wsparcia ani zrozumienia, wakacyjny wyjazd nie jest przyjemny a traumatyczny (ciągłe ćwiczenia na poligonie, ciągła przemoc, ciągły niepokój), a przyjaciel, jedyny promyk stabilności, zachowuje się coraz dziwniej. I tak Buła miota się w świecie, gdzie młodość pozbawiona jest lekkości.

„Gruby“ to powieść o wkraczaniu w dorastanie w potransformacyjnej rzeczywistości. Czasie niepewnym, oschły i szarym. Ludziom trudno wiązać koniec z końcem, dzieciaki muszą pracować na swoje niewielkie wydatki, a wiedza o świecie jest dawkowania w małych skrawkach. Rodziny zdają się pozbawione fundamentów, każdy próbują ugrać jak najwięcej dla siebie, a stres dorosłych odbija się na dzieciakach. Michał Michalski skupia się na niewielkiej społeczności w nadmorskiej miejscowości, nie zapisuje świata w szerszym kontekście, a jednak wyraźnie zaznacza okres w historii Polski, w jakim akcja powieści ma miejsce — gdy lata dziewięćdziesiąte dopiero miały nabrać kolorów.

„Gruby“ to również powieść o pragnieniu akceptacji czy stabilności, jakiej każdy potrzebuje, szczególnie gdy jest zaledwie dzieckiem. Kompleksach, lęku czy samotności. Pojawiają się pierwsze zauroczenia, naiwne spojrzenie na dorosłość czy pierwsze kroki na arenie pracy (a raczej wyzysku młodych, naiwnych i zdesperowanych). Presja społeczna bywa przytłaczająca, spojrzenia mogą przerażać a jedzenie pełni rolę wsparcia. Bywa też wesoło czy miło, bywa zabawnie, ale jednocześnie jest szaro i brudno.

Michał Michalski nie jest debiutantem (wcześniej publikował jako Krystian Nowak i możecie go łączyć z takimi tytułami jak powieść „Kacheksja“ czy reportaż „Kebabistan“), choć pierwszy raz zdecydował się wydać coś pod własnym nazwiskiem. Podobno „Gruby“ powstał przypadkiem, gdzieś między tworzeniem innych tekstów i nie jest powieścią autobiograficzną. Ja natomiast myślę, że to tekst autobio całego pokolenia, w dodatku to tekst, który musiał powstać. Nie jest nadzwyczajny, nie zmienia życia, może nie zapadać w pamięć, a jednocześnie jest w nim tak zgrabne odbicie czasów, tak zgrabne odbicie emocji, że stał się dla mnie ważną lekturą. Tylko tyle i aż tyle.