Kronos 3 (26)/2013

Literatura rosyjska stanowi wyzwanie dla europejskiej racjonalności. "Założycielski akt powieści rosyjskiej – czytamy u Deleuze’a – polega na wyrwaniu jej z sideł rozumu, na stworzeniu postaci, które istnieją w nicości i mogą przetrwać jedynie w pustce, chroniąc do końca tajemnicę, odrzucając logikę i psychologię". Chodzi tu o zupełny brak kokieterii w podejmowaniu pytań fundamentalnych, który bierze się stąd, że Rosjanie odczuwają cieleśnie to wszystko, o czym zdołają pomyśleć. Uczucie jest formą rosyjskiej wrażliwości religijnej, w której "treść założona jest jako całkowicie przypadkowa, ponieważ treść może być założona przez moje upodobanie, arbitralność, jak i przez przyrodę" (Hegel). Rosjanin nie myśli, nie modli się – on myślą i modlitwą uwzniośla świat, wychodząc poza ramy zdrowego rozsądku, wciągając w wir, jaki sobą wznieca, to, co znajduje się w pobliżu, co stoi obok. Ludzie, którzy przeżyli Wschód w sobie, na ogół świadomi są niebezpieczeństw, jakie on niesie. Kimś takim był z pewnością Marian Zdziechowski, jeden z tych Polaków, którzy Rosjan rozumieli akurat bardzo dobrze. Bez wątpienia łączył go z nimi ten sam słuch religijny, o czym on sam pisze wyraźnie w listach do Rudolfa Euckena. Co to za sprawy, do których powołano Rosjan, i na czym polega powaga tych spraw? Najogólniej rzecz ujmując, to sprawy ostateczne. O nich też – o sprawach poważnych, ostatecznych – traktuje przedkładany Czytelnikowi numer naszego pisma. PREZENTACJE Nikołaj Gogol, Boris Godunow. Poemat Puszkina Nikołaj Gogol, Kilka słów o Puszkinie Nikołaj Gogol, Wybrane fragmenty korespondencji z przyjaciółmi. Cztery listy do różnych osób z powodu Martwych dusz Nikołaj Gogol, Rzeźba, malarstwo, muzyka Nikołaj Gogol, O architekturze w teraźniejszych czasach Nikołaj Gogol, Ostatni dzień Pompejów (obraz Briułłowa) Nikołaj Gogol, Życie ESEJE Wasilij Rozanow, Zarodki Wasilij Rozanow, Nowe zarodki Wasilij Rozanow, Odśmiertne Wasilij Rozanow, Modląca się Ruś Wasilij Rozanow, A gdzie "religia młodości"? Wasilij Rozanow, M.W. Niestierow Wasilij Rozanow, Puszkin i Lermontow Wasilij Rozanow, Ruś i Gogol Wasilij Rozanow, Geniusz formy Wasilij Rozanow, Gogol i Petrarka Wasilij Rozanow, Zagadki Gogola Wasilij Rozanow, Magiczna stronica u Gogola Wasilij Rozanow, O Konstantinie Leontjewie Wasilij Rozanow, Estetyczne pojmowanie historii Piotr Nowak, Rozmowa o końcu świata. Z listów Konstantego Leontjewa do Wasilija Rozanowa W.H. Auden, Rosyjski esteta Mikołaj Wiśniewski, Na wpół Mnemozyne: Maszeńka i problem pamięci w twórczości Vladimira Nabokova ARCHIWUM FILOZOFII POLSKIEJ Tadeusz Zatorski, Wokół "wielkich kwestii" Listy Mariana Zdziechowskiego i Rudolfa Euckena Michał Rogalski, W samą głąb duszy. O pamiętniku Mariana Zdziechowskiego Marian Zdziechowski, Тетрадь 191... года ANTYKWARIAT Nikołaj Bierdiajew, Powieść astralna RECENZJE I POLEMIKI Irena Księżopolska, Motyl nad szachownicą: metafizyka a styl w rozprawie Leszka Engelkinga o Nabokovie Aleksander Temkin, "Zmarli wszystkich krajów, łączcie się". Socjaldemokratyczne chrześcijaństwo Włodzimierza Sołowjowa Tadeusz Zatorski, Oświadczenie