Sława i chwała. Tom 1

Powieść wydana w latach 1956-62. Pomysł dzieła powstał w czasie okupacji. Akcja obejmuje okres od przedednia I wojny światowej do 1947, przenosi się często z miejsca na miejsce, począwszy od ziemiańskich dworów na Ukrainie poprzez metropolie europejskie aż po Warszawę i jej okolice. Biorą w niej udział liczni bohaterowie reprezentujący różne pokolenia i środowiska (od magnatów Bielińskich po proletariuszy Wiewiórskich), których dzieje wyznaczają bogactwo wątków powieściowych. Losy bohaterów, silnie zindywidualizowanych i precyzyjnie nakreślonych (co zachęcało krytyków do poszukiwania ich autentycznych pierwowzorów), zostały ukazane na tle przełomowych wydarzeń historycznych (rewolucja rosyjska, I i II wojna światowa). (...) Zamierzona epicka panoramiczność powieści służy przede wszystkim zobrazowaniu finalnych losów polskiej inteligencji pochodzenia szlacheckiego wraz z jej odrębnością światopoglądową, psychologiczną i obyczajową. Powieść jest ważkim dokumentem socjopsychologicznym, narrator bowiem przedstawia świat, do którego sam należy i tworzy obraz zobiektywizowany według praw fikcji literackiej, ale wpisuje weń także szeroko potraktowany rozrachunek z własną osobowością (charakterystyczna pod tym względem jest postać jednego z głównych bohaterów powieści, Janusza Myszyńskiego). Pozwala mu to na silne wyeksponowanie w utworze problematyki ideowo-moralnej oraz filozoficzno-estetycznej (zwłaszcza w kontekście losów kompozytora Edgara Szyllera). (...) Na kształt artystyczny powieści składają się elementy, których proweniencji szukać należy nie tylko w epicko-realistycznej prozie ubiegłego stulecia, ale także w tradycji dialogu filozoficznego, powieści epistolarnej, moralitetu, poematu opisowego, sagi rodzinne, powieści psychologicznej czy awanturniczego romansu. Autor operuje swobodnie tymi elementami i delikatnie sugeruje ironiczny dystans do samych konwencji, kreując w ten sposób oryginalną i funkcjonalną wobec zamysłu twórczego całość artystyczną, w której epicki rozmach i realistyczny tok narracji nie wykluczają traktowania świata i losu ludzkiego w kategoriach ciągłej przemienności.