Piąta kobieta

"Pajęczyna oplata pająka miłością i troską"

Z Mankellem mam często kłopot w ocenie. A właściwie ściślej mówiąc, nie z Mankellem, tylko z jego głównym śledczym komisarzem Kurtem Wallanderem. Jak ten typ mnie irytuje, to nie macie pojęcia. Niby to bardzo "ludzki" policjant, ma prawie 50 lat, więc i zdrówko mu już niedomaga (okulary do czytania) i jakaś żałoba się "przypląta", a jednocześnie czasami zachowuje się jak rozkapryszony bachor (Baiba). Bardzo piętnuje grupy tak zwanych "Gwardii obywatelskich", które, według niego przekraczają granice prawa, a sam kłamie osobom, z którymi rozmawia, zastrasza ich, zupełnie bezprawnie i bez nakazu przeszukuje ich mieszkania, bo ma "przeczucie". Coś tam "zobaczył", coś "usłyszał", ale do końca nie wie co, ale coś mu nie dawało spokoju, lub "coś było nie tak".

Niestety taki Wallander zupełnie mi się nie podoba. Za to wszyscy jego współpracownicy, łącznie zresztą z samą szefową, patrzą w niego jak w obrazek i tam, gdzie nikt nie może poradzić, poradzi cudotwórca Wallander, patrz scena z policjantem, który z pewnych powodów chciał odejść z policji. Nasz Kurt zamienił z nim raptem 2 zdania i co, oczywiście policjant zostaje. Śledztwo powolne i mozolne bardziej oparte na "przeczuciach" Kurta niż na jakichkolwiek dowodach, których pojawia się tyle, co kot napłakał. Akcent polski obecny. W zasadzie kunszt pisarski Mankella też widać gołym okiem i trudno się mi do czegoś więcej doczepić, niż do postaci detektywa. W mojej oc...

W tej książce Wallander znów szuka seryjnego mordercy, nietypowego, bo od początku wiemy, ze to kobieta i że mści się na mężczyznach. Nie wiemy kim ona jest i skąd ich zna: tych mężczyzn. Co ją wiąże z nimi i z maltretowanymi kobietami.
W życiu prywatnym tym razem Kurt jest spokojny, po śmieci ojca przeżywa wyciszenie i żałobę. Przypomina sobie czas, gdy jego córka Lisa była mała.
To bardzo ciekawa część. Konstrukcyjnie podobna do innych książek z udziałem Wallandera, ale w kryminałach tak to już jest, że chodzi o napięcie, a nie innowacje. Słuchałam jej z ciekawością.

Akcja kolejnej powieści z komisarzem Wallanderem w roli głównej zaczyna się w Afryce, gdzie islamscy fundamentaliści mordują cztery zakonnice i nocującą u nich turystkę, ale cała właściwa akcja rozgrywa się jednak w Szwecji, w Skanii, a głównie w malutkim – ok. 25 tysięcy mieszkańców – Ystad.

I znów – jak w większości powieści Mankella – w Skanii jest późna jesień, jest szaro, zimno, mokro, paskudnie i beznadziejnie, a Wallander, jak zawsze, nie ma czym i na czym pisać, wiecznie zapomina, że wyłączył komórkę i ustawicznie narzeka na upadek obyczajów w Szwecji. Nie tylko on zresztą, bo pewnie w myśl zasady „niedaleko pada jabłko od jabłoni”, narzekać na ciężkie czasy zaczyna też córka Wallandera, Linda. Tym razem jednak jej ojciec zna odpowiedź:
„Nalała sobie herbaty z termosu, po czym ni stąd, ni zowąd zapytała go, dlaczego życie w Szwecji jest takie trudne.
– Czasami myślę sobie – powiedział – że powodem może być to, że przestaliśmy cerować skarpety”*. Wallander spotyka wprawdzie w samolocie kobietę cerującą skarpety jednak, wbrew pozorom, nie to jest głównym motywem powieści.

W brutalny sposób zamordowany zostaje emerytowany sprzedawca samochodów, obserwator ptaków i poeta. Ginie uduszony właściciel kwiaciarni… Wallander nie ma wątpliwości, że na jego terenie grasuje seryjny morderca i znów on sam i reszta brygady będą pracować po 24 godziny na dobę o chłodzie i głodzie, żeby go złapać.

Świat i bohater Mankella jest niezmienny, logicz...

Zastanawiam się, co mi ta książka mówi o autorze. O jego bohaterze. O Szwecji. O widzeniu Polski (bo zawsze jakiś polski akcent u Mankella jest). Jego kryminały interesują mnie nie przez główny, kryminalny wątek, a raczej przez drugorzędne rzeczy, elementy tła: jak komunikują się ludzie w rodzinie, jak w pracy, co jest oczywiste w małej społeczności, jak myślą o obcych. Tych "obcych" tu właściwie nie ma, jeśli pominąć to, że morderstwo popełnione gdzieś daleko w Algierze wywołuje konsekwencje w Szwecji. Właściwie - o dziwo - brak wszechobecnego u Mankella wątku imigrantów. Pojawia się jedna, jedyna Polka. Ale w tej powieści głównym tematem jest przemoc wobec kobiet w rodzinie i problem prywatnego wymierzania sprawiedliwości. Mankell w pewnym momencie zauważa, jak Musil, czy Zeh, że prawo nie nadąża za rzeczywistością, tyle że dla niego nie tyle samo prawo jest skostniałe i zastygłe, co poczucie ludzkiej sprawiedliwości: "Niestety, stopniowo przesuwa się granica tego, co policja i sądy uważają za przestępstwo. To, za co się skazało kogoś wczoraj, dzisiaj może być uznane za błahostkę niewartą zachodu. Moim zdaniem to uwłacza poczuciu sprawiedliwości, które zawsze było silne w naszym kraju" (s.402).

Pewnym zgrzytem dla mnie jest, że bardzo nieufna wobec mężczyzn kobieta w szybkim czasie zaufa tylko Wallanderowi (akurat jemu, któremu żadna kobieta nie zaufała??), ponieważ...nigdy nie uderzył kobiety. A on własnie ma tendencję do przemocy: uderzył żonę - dlatego się ...