Krewniacy recenzja

Niewysoki osobnik płci męskiej o zwalistej posturze, grubych i ciężkich kościach utrzymujących umięśnione wyprostowane ciało. Wrażenie robi jego szeroka klatka piersiowa i potężne ramiona, z których jedno wydaje się być bardziej rozwinięte, jednak w obu rękach drzemie niebywała siła uścisku. Sporych rozmiarów głowa z wydatnym nosem wypchniętym ku przodowi jest pozbawiona podbródka. Duże, głęboko osadzone oczy spoglądają spod wydatnych brwi. Uśmiech, obnażający mocno zużyte zęby, rysuje się na jasnej twarzy okolonej burzą rudych włosów. Oto przedstawiciel naszego gatunku - praczłowiek, neandertalczyk.



Le Moustier 1

Po odkryciu skamieniałych szczątków Homo neanderthalensis w kamieniołomie w Feldhofer (w 1856r.), a niewiele później fragmentu mamuciego kła z wyrytymi na nim znakami w jaskini La Madeleine, w świecie nauki nastąpiło zachwianie biblijnej chronologii - nie dało się już dłużej zaprzeczać, że rodowód ludzki jest kolosalnie stary. Nastał początek badań archeologicznych skupionych na wyjaśnieniu zagadki pochodzenia człowieka, które prowadzone są nieprzerwanie do dnia dzisiejszego.

Rebecca Wragg Sykes na napisanie książki, będącej kompendium wiedzy o neandertalczykach, poświęciła osiem lat. Efektem jej pracy naukowej jest obszerna i szczegółowa synteza zagadnień i wniosków wyciągniętych z badań prowadzonych nad homininami w ciągu ostatnich 160 lat. Należy podkreślić, że od trzech dekad trwa swoisty renesans tychże, spowodowany pojawieniem się supernowoczesnych metod badawczych i ich niewyobrażalnych wcześniej możliwości, które pozwalają na m.in. laserowe skanowanie stanowisk archeologicznych, badanie mikrośladów palenisk, tropienie tras migracji, wgląd we wnętrza ciał, czy uzyskiwanie całych genomów prehistorycznych istot. Znane już badaczom jaskinie są dosłownie "odkrywane ponownie", a przecież pojawiają się także zupełnie nowe, czasem przełomowe, znaleziska, jak np. odkrycie Denny w 2012 r. - jedynej znanej nauce hybrydy homininów w pierwszym pokoleniu.

Autorka, zarówno w mikro- jak i w makroskali, rysuje z rozmachem zmienny świat zamieszkany przez neandertalczyków. Niestety, w dalszym ciągu wiele pytań dotyczących ich realiów i losów pozostaje bez wyczerpujących odpowiedzi. Obecna wiedza pochodzi z badań prowadzonych nad szczątkami raptem dwustu do trzystu osób, z których w formie bardziej kompletnych szkieletów zachowało się jedynie ponad trzydzieści. Mimo to ich historia, która zaczęła się mniej więcej 400 tys. lat temu i trwała przez ok. 350 tys. lat, jest naprawdę godna podziwu. Przez cały ten czas trwali i dostosowywali się do skrajnych stadiów klimatycznych - glacjalnej tundry i stepotundry rosnącej tuż przy kilometrowej wysokości lodowcach, interglacjalnej ciepłej puszczy czy pustyni. Byli koczownikami. Ich światem był ląd, a życiem wędrówka.

Z zacięciem archeologa i precyzją zegarmistrza Autorka pisze o kamieniu, bez którego neandertalczycy polegliby w codziennej walce o przeżycie, a precyzując - o artefaktach litycznych stanowiących aż 99% wszystkich znalezionych artefaktów. Opisuje cechy tego materiału, techniki jego obróbki i rodzaje znalezionych narzędzi, omawia poszczególne technokompleksy. Na podstawie dogłębnej analizy narzędzi i kości wyciąga nowe wnioski, obala mylne hipotezy i przybliża czytelnikowi obraz neandertalskiej codzienności :

- przedstawia technikę polowania na grubą i drobną zwierzynę

- analizuje dietę i dowody obróbki cieplnej pokarmów

- wskazuje ważną rolę palenisk w życiu neandertalczyków oraz we współczesnych badaniach

- szuka śladów struktur mieszkalnych

- ustala mobilność wybranych grup w oparciu o zmiany klimatu i dostępność pożywienia

- podejmuje się próby oceny ich możliwości intelektualnych, interpersonalnych i emocjonalnych

- podaje przykłady zainteresowania procesem tworzenia dla uzyskania określonego efektu wizualnego

- zastanawia się nad ich podejściem do śmierci i utraty bliskich

- przedstawia dowody relacji z przedstawicielami innych gatunków z rodziny człowiekowatych

- i szuka przyczyny ich ostatecznego "upadku".

Ze szczególnym zainteresowaniem czytałam o kanibalizmie. Nie wiem czy wiecie, że większość ze znalezionych neandertalskich kości nosi ślady oprawiania. W praktyce oznaczało to oskórowanie (czasem nawet dłoni),ćwiartowanie, odcinanie mięsa, miażdżenie kości. Najwięcej tego typu śladów mają kości młodych osób. Niektóre z nich noszą nawet ślady spalenizny. Obdzieranie czaszek ze skóry i wycinanie języków nie było niczym wyjątkowym. Dziwne może wydawać się natomiast to, że neandertalczycy nie robili tego z głodu. R. Wragg Sykes ma na temat stosowania tych praktyk ciekawe wytłumaczenie.

Na wiele postawionych w książce pytań nie uzyskamy jednoznacznej odpowiedzi, ale sposób ich zadawania i prowadzone przez autorkę, dające do myślenia wywody są niezwykle interesujące. Zarówno do języka jak i samej narracji nie mam zastrzeżeń, lecz nie poleciłabym tej książki każdemu, ponieważ jest to raczej opracowanie naukowe, wymagające skupienia i sporej ilości czasu, a zalew czysto technicznych informacji może niewprawionego czytelnika po prostu znużyć. Niemniej jednak sięgnąć po "Krewniaków..." na pewno warto.