1945. wojna i pokój

Nie lubię tematyki wojennej w książkach, choć zdaję sobie sprawę z tego, że w Polsce trudno od niej uciec. Dlatego tak długo zbierałam się do lektury reportażu Magdaleny Grzebałkowskiej.

W mojej pamięci rok 1945 był rokiem zwycięstwa, ulgi od strachu, nadziei i chęci życia. A całe zło tamtego roku wyglądało jak epizody, wypadki przy pracy, pomijalne zawirowania dziejowe. Nie chciałam myśleć o niemieckich wysiedleńcach, nie bardzo mnie obchodziło jak wyglądała podróż Polaków wypędzonych zza Buga, o trupach, masowych mogiłach, sierotach i innych rozdzierających serce obrazach przywołanych w tym reportażu. W tej książce fascynowała mnie treść ogłoszeń prasowych, jedna banalne o otwarciu sklepu, inne przerażające typu: oddam na wychowanie chłopca dwumiesięcznego. Mieszanka śmierci i wybuchającego na nowo życia, organizującego się społeczeństwa była czymś niesamowitym. Z jednej strony ogłoszenia o łaźniach, gdzie można było wreszcie wykąpać się w ciepłej wodzie, z drugiej o grupach chórzystów odbudowujących swój zespół (kto miał głowę do śpiewu w takich warunkach?!).
Oprócz ogłoszeń książkę buduje 12 reportaży o różnych aspektach życia w 1945 roku. Nie wszystkie są równie dobre, niektóre nużyły mnie nadmiarem szczegółów a i wybór tematów niezbyt wiernie pokazywał tamten rok. Być może autorka chciała pokazać ów okres przez pryzmat zdarzeń mniej znanych, które umykają zbiorowej pamięci. Na pewno pozostaną ze mną dłużej opisy Warszawy, tzw. Ziem Odzyskanych z przeważaj...

Wiedza historyczna wyniesiona ze szkoły jest bardzo prosta. Znamy daty, umiemy wymienić kilka przyczyn i skutków, wskazać główne postaci. Ale czy wiemy co to oznacza? II wojna światowa zakończyła się oficjalnie w Europie 8 maja 1945 roku. Ale to znaczy? Czy żołnierze spakowali się i wrócili do domów, gdzie wiernie czekały żony i matki? Ale co gdy tego domu już nie ma bo został spalony? Albo gdy ten dom za Bugiem nie jest już domem a ten dom nad Odrą nie jest jeszcze domem? Co z tymi wszystkimi, którzy nagle muszą przenieść całe swoje życie za inną granicę? Co z tymi co nagle nie mają swojego miejsca? Magdalena Grzebałkowska w ,,1945. Wojna i pokój" próbuje dać odpowiedź na niektóre z tych pytań. Naświetla i uwypukla niektóre aspekty tego dziwnego roku. Miesiąc po miesiącu pokazuje jak zmieniała się rzeczywistość a ludzie musieli się do niej dostosowywać. Nie jest to opowieść o glorii i radości ze zwycięstwa ale historia zwykłych ludzi, którzy na nowo musieli nauczyć się żyć. Opowiada historię trudną, wstydliwą, bolesną, tragiczną i straszną. Jeden z jej bohaterów mówi, że miał szczęście ten kto przeżył 1945. I po lekturze tej książki, trudno się z tym nie zgodzić. Był to moment, gdy dochodziły do głosu najniższe ale i najlepsze instynkty. Gdy szabrowano, wysiedlano, przepędzano i osiedlano się. Moment, kiedy nie panowało jeszcze żadne prawo i nie istniało, żadne ustrukturalizowane państwo polskie - istny dziki zachód. ,,1945. Wojna i pokój" to tylko garść wybranych zagadnień....

Czas o którym nic nie wiemy, a który był chyba gorszy od wojny. Byłam wstrząśnięta lekturą. Historie przekazują osoby, które przeżyły i robi to ogromne wrażenie. Najbardziej przerażający rozdział to dla mnie relacje z Warszawy oraz Warmi. Oby taki okropny czas nigdy więcej się nie powtórzył. Książka wstrząsająca i bardzo dobra.