Nie oświadczam się

Czytałem o tej historii już kilka książek lub reportaży i za każdym razem jestem głęboko wstrząśnięty. Nigdy nie zrozumiem jaką trzeba być zadufaną w sobie lub bezmyślną osobą aby dokonać z zimną krwią tak brutalnego morderstwa na oczach kilkudziesięciu osób i liczyć na milczenia bezpośrednich świadków i bezkarność.
Ta książka, a raczej opisana w niej zbrodnia, utwierdza mnie w moim wewnętrznymi przekonaniu, że nawet najbardziej „chory” i wypaczony umysł pisarza nie stworzy takiego scenariusza jaki potrafi wykreować życie.

W „Ziarnie prawdy” Miłoszewskiego jest poboczny wątek o tzw. zbrodni połanieckiej, szokującym morderstwie na trzech osobach w noc wigilijną. Nie sądziłam, że to prawdziwa historia, a jednak. Reportaż „Nie oświadczam się” relacjonuje właśnie tę sprawę sprzed niemalże czterdziestu lat. Wiejski watażka urażony pomówieniami rzucanymi na siostrę o kradzież kiełbasy na weselu (!), postanawia zabić młodych małżonków (kobieta w piątym miesiącu ciąży) i 13-letniego brata. Podstępem wywabiają ich z Pasterki, potrącają samochodem, dobijają kluczem do kół a końcu dla pewności przejeżdżają samochodem. Morderstwo upozorowano na wypadek a ponad trzydziestu świadków przekupiono, odebrano przysięgę krwi na krzyż i porozwożono gdzie trzeba, żeby zapewnić alibi. I świadkowie milczeli. Zbiorowo, wytrwale, zastraszeni, to fakt, ale też milczeli w poczuciu chorej lojalności.

Czytanie tego reportażu nie było przyjemne ani łatwe. Język jakiś toporny i suchy, osób wplątanych w historię dużo i ciężar tematu nieznośny. Czytałam go patrząc na opisywane zdarzenia i wypowiedzi przez pryzmat dwóch innych moich lektur: „Efektu Lucyfera” i „Wszyscy błądzą, ale nie ja”. Ta pierwsza pozwalała zrozumieć dlaczego do morderstwa mogło dojść, jak zamknięte środowisko umożliwiło kilku osobom trząść całą wsią i prawie wywinąć się z odpowiedzialności (a przecież nie chodziło o porysowanie komuś lakieru na samochodzie). Zrębin to ucieleśniony efekt Lucyfera, mafia mogłaby się uczyć, jak tuszować sprawy. Druga...

Świetny reportaż, mocny dokument. Obserwacja zachowań sprawców zbrodni, rodzin ofiar i świadków, w tym uczestników zbiorowego zacierania śladów, w czasie trwania procesu. Wymiatają cytaty z mieszkańców wsi, którzy w zetknięciu z organami ścigania, wymiaru sprawiedliwości i reporterem pragną wypaść godnie i wiarygodnie, wspinają się zatem twórczo na wyżyny pseudourzędowego języka, a karkołomne niekiedy to konstrukcje. Zaś tytułowe "nie oświadczam się" to "odmawiam wyjaśnień", "nie mam nic do powiedzenia".

Na dowód przytaczam jeden z moich ulubionych cytatów - rozmowę Autora z babką ojczystą zamordowanych Krysi i Miecia po wykonaniu wyroku na zabójcach. Nie mogę się powstrzymać, bo to majstersztyk reporterski. Mówi wszystko o mentalności środowiska językiem ichnim przebogatym.

- Pan Bóg zabrał te dzieci - radziliście wtedy babciu - to niech syn Wacek rzuca żonę i przychodzi do was mieszkać, bo co mu już tam pozostało?
- Aaa, wtedy nie byłam pewna, czy te Wojdy wyjdą z więzienia. Dziś boska sprawiedliwość przyszła na nich, to ja już mogła spokojnie pogniewać się z Wojdową i z Karaśką za moje wnuczki.
- Wtedy też wiedzieliście, kto zabił. W Sandomierzu zapadł wyrok, a wy rozmawialiście jeszcze z żonami skazanych.
- Ludzie ciągle mówiły, że ony wrócą do wsi.Dopóki bandyt niezgładzony, z jego rodziną trzeba żyć ostrożnie.
- Teraz nie boicie się zemsty kobiet?
- Jak uduszą starą babkę, to ich też powywieszają. Już nie mogę z Wojdowymi gadać - b...