Placówka

"Jedna z trzech najlepszych powieści Prusa, 'Placówka', ukazała się w r. 1886. Jest to studium polskiej wsi, która dotknięta zostaje przeobrażeniami, jakie mają miejsce w całym kraju. Fabuła zbudowana jest wokół serii nieszczęść, które spadają na Ślimaka, kiedy odmawia on sprzedaży swego kawałka ziemi niemieckim osadnikom. Powieść, daleka od tego, by być hymnem na cześć rzekomej energii chłopa, przedstawia raczej jego konserwatyzm. Jest to jego jedyna obrona przeciwko inwazji świata, wrogiego zarówno jemu, jak i jego krajowi. Ten ponury obraz ożywiają błyski humoru Prusa i jego ciepło. 'Placówka' od powieści naturalistów, dla których życie sprowadzało się do walki o byt, różni się tym, że motywy etyczne posiadają tu znaczną wagę. Prus, będąc zwolennikiem Spencera, postrzegał człowieka jako fragment przyrody, ale teorii Darwina o 'przeżyciu najbardziej przystosowanych' nie uważał za klucz do zrozumienia dynamiki społecznej. Chociaż walka jest czymś niezbędnym dla wyeliminowania jednostek bezwartościowych, to współdziałanie, spotykane również w przyrodzie, jest nawet czymś ważniejszym". (Czesław Miłosz)